.\" Tłumaczenie: Gwidon S. Naskrent (naskrent@hoth.amu.edu.pl), IX 1998
.\" {PTM/GSN/0.1/04-10-1998/"przeciwieństwo more"}
.\" updated from 3.32 to 3.74 by WK (wkotwica@post.pl), VIII 2002
.TH less 1 "wersja 374: 19 lutego 2002"
.SH NAZWA
less - przeciwieństwo more
.SH SKŁADNIA
.B "less -?"
.br
.B "less --help"
.br
.B "less -V"
.br
.B "less --version"
.br
.B "less \fR[\fB-\fR[\fB+\fR]\fBaBcCdeEfFgGiIJmMnNqQrRsSuUVwWX\fR]\fR"
.br
.B "     \fR[\fB-b \fIrozmiar\fR] [\fB-h \fIlinie\fR] [\fB-j \fIlinia\fR] [\fB-k \fIplikklu\fR]"
.br
.B "     \fR[\fB-\fR{\fPoO\fR} \fIpliklog\fR] [\fB-p \fIwzór\fR] [\fB-P \fIzachęta\fR] [\fB-t \fItag\fR]"
.br
.B "     \fR[\fB-T \fIpliktagów\fR] [\fB-x \fItab\fR,...] [\fB-y \fIlinie\fR] [\fB-\fR[\fBz\fR] \fIlinie\fR]"
.br
.B "     \fR[\fB+\fR[\fB+\fR]\fIcmd\fR] [\fB--\fR] [\fInazwa_pliku\fR]..."
.br
(Alternatywną składnię, z długimi nazwami opcji, opisano w części OPCJE).
.SH OPIS
\fI Uwaga! To tłumaczenie może być nieaktualne!\fP
.PP
.I less
jest programem podobnym do
.I more
(1), ale pozwalającym na poruszanie się w tył w pliku tak samo jak
w przód.
.I less
nie musi też czytać całego pliku wejściowego przed rozpoczęciem,
tak więc przy dużych plikach wejściowych uruchamia się szybciej
niż edytory tekstu takie jak
.I vi
(1).
.I less
używa bazy termcap (w niektórych systemach terminfo), tak więc może pracować
na szeregu terminali. Istnieje nawet ograniczona obsługa terminali
drukujących (na terminalu drukującym, linie, które powinny zostać
wypisane na górze ekranu są poprzedzone daszkiem).
.PP
Polecenia oparte są zarówno na
.I more
jak i
.I vi.
Polecenia można poprzedzić liczbą dziesiętną, zwaną N w opisach
poniżej.  Liczba ta jest używana przez niektóre polecenia, jak to
zaznaczono.
.SH POLECENIA
W poniższych opisach, ^X oznacza Control-X, ESC oznacza klawisz ESCAPE;
na przykład ESC-v oznacza dwuznakową sekwencję ESC, potem "v".
.IP "h lub H"
Pomoc: wyświetla podsumowanie tych poleceń.  Jeśli zapomnisz wszystkich
innych poleceń, pamiętaj o tej.
.IP "SPACE lub ^V lub f lub ^F"
Przewija w przód N linii, domyślnie jedno okno (zobacz opcja \-z poniżej).
Jeśli N wynosi więcej niż rozmiar ekranu, wyświetlany jest tylko
ostatni pełny ekran. 
Ostrzeżenie: niektóre systemy używają ^V jako specjalnego znaku
dosłowności.
.IP "z"
Jak SPACJA, ale jeśli podano N, staje się nowym rozmiarem okna.
.IP "ESC-SPACE"
Jak spacja, ale przewija o pełną wielkość ekranu, nawet jeśli po drodze
osiągnie koniec pliku.
.IP "RETURN lub ^N lub e lub ^E lub j lub ^J"
Przewija w przód o N linii, domyślnie jedną.  Wyświetlane są wszystkie N
linie, nawet jeśli N wynosi więcej niż wielkość ekranu.
.IP "d lub ^D"
Przewija w przód o N linii, domyślnie połowę wielkości ekranu.  Jeśli
podano N, staje się ono nową wartością domyślną dla kolejnych poleceń
d i u.
.IP "b lub ^B lub ESC-v"
Przewija w tył N linii, domyślnie jedno okno (zobacz opcja \-z poniżej).
Jeśli N wynosi więcej niż rozmiar ekranu, wyświetlany jest tylko
ostatnia wielkość ekranowa. 
.IP "w"
Jak ESC-v, ale jeśli podano N, staje się ono nowym rozmiarem okna.
.IP "y lub ^Y lub ^P lub k lub ^K"
Przewija w tył o N linii, domyślnie jedną.  Wyświetlane są wszystkie N
linie, nawet jeśli N wynosi więcej niż wielkość ekranu.  Ostrzeżenie:
niektóre systemy używają ^Y jako specjalnego znaku kontroli zadań.
.IP "u lub ^U"
Przewija w tył o N linii, domyślnie połowę wielkości ekranu.  Jeśli
podano N, staje się ono nową wartością domyślną dla kolejnych poleceń
.IP "ESC-) lub STRZAŁKA_W_PRAWO"
Przewija poziomo N znaków w prawo, domyślnie o połowę szerokości ekranu
(zob. opcja -#).!
Jeśli podano liczbę N, to staje się ona domyślna dla przyszłych poleceń
STRZAŁKA_W_PRAWO i STRZAŁKA_W_LEWO.
Podczas przewijania tekstu działa to tak, jakby była włączona opcja \-S
(ucinania linii).
.IP "ESC-( lub STRZAŁKA_W_LEWO"
Przewija poziomo N znaków w prawo, domyślnie o połowę szerokości ekranu
(zob. opcja -#).!
Jeśli podano liczbę N, to staje się ona domyślna dla przyszłych poleceń
STRZAŁKA_W_PRAWO i STRZAŁKA_W_LEWO.
.IP "r lub ^R lub ^L"
Odświeża ekran.
.IP R
Odświeża ekran, odrzucając wszelkie wejście z bufora.  Użyteczne jeśli
plik zmienia się w trakcie oglądania.
.IP "F"
Przewija w przód, i próbuje nadal odczytywać gdy osiągnięto koniec pliku.
Normalnie polecenia tego używałbyś gdy znajdujesz się już na końcu
pliku.  Jest to metoda monitorowania ogona pliku który właśnie rośnie
podczas oglądania (zachowanie to jest podobne do polecenia tail \-f).
.IP "g lub < lub ESC-<"
Przechodzi do linii numer N w pliku, domyślnie pierwszej (początku pliku).
(Ostrzeżenie: może to być powolne jeśli N jest duże).
.IP "G lub > lub ESC->"
Przechodzi do linii numer N w pliku, domyślnie na koniec pliku.  
(Ostrzeżenie: może to być powolne jeśli N jest duże lub jeśli N
jest niepodane, a czytane jest standardowe wejście zamiast pliku).
.IP "p lub %"
Przechodzi do pozycji N procent w pliku.  N powinno zawierać się między 0
a 100.
.IP "{"
Jeśli w linii wyświetlanej na górze ekranu znajduje się otwierający
nawias klamrowy, polecenie { przejdzie do odpowiadającego mu prawego nawiasu.
Pasujący zamykający nawias klamrowy jest umieszczany na dole ekranu.  Jeśli
w linii na górze ekranu znajduje się więcej niż jeden nawias klamrowy, można
użyć liczby N określającej N-ty nawias w linii.
.IP "}"
Jeśli w linii wyświetlanej na dole ekranu znajduje się zamykający
nawias klamrowy, polecenie } przejdzie do odpowiadającego mu prawego nawiasu.
Pasujący otwierający nawias klamrowy jest umieszczany na górze ekranu.  
Jeśli w linii na górze ekranu znajduje się więcej niż jeden nawias klamrowy, 
można użyć liczby N określającej N-ty nawias w linii.
.IP "("
Jak {, ale odnosi się do nawiasów okrągłych, a nie klamrowych
.IP ")"
Jak }, ale odnosi się do nawiasów okrągłych, a nie klamrowych
.IP "["
Jak {, ale odnosi się do nawiasów kwadratowych, a nie klamrowych
.IP "]"
Jak }, ale odnosi się do nawiasów kwadratowych, a nie klamrowych
.IP "ESC-^F"
Po którym następują dwa znaki, zachowuje się jak {, ale używa tych
dwóch znaków jako odpowiednio nawiasu otwierającego i zamykającego.
Na przykład, "ESC ^F < >" można użyć do przejścia do >, które odpowiada
< wyświetlanemu w linii na górze ekranu.
.IP "ESC-^B"
Po którym następują dwa znaki, zachowuje się jak }, ale używa tych
dwóch znaków jako odpowiednio nawiasu otwierającego i zamykającego.
Na przykład, "ESC ^B < >" można użyć do przejścia do w tył do <, które 
odpowiada > wyświetlanemu w linii na dole ekranu.
.IP m
Plus dowolna mała litera; zaznacza bieżącą pozycję tą literą.
.IP "'"
(Pojedynczy apostrof)
Plus dowolna mała litera: powraca do pozycji zaznaczonej uprzednio
tą literą.  Plus kolejny pojedynczy cudzysłów: wraca do pozycji, w której
wykonano ostatnią "duże" polecenie przemieszczania się.  Plus ^ lub $,
skacze odpowiednio na początek lub koniec pliku.  Znaczniki pozycji
są zachowywane przy otwieraniu nowego pliku, tak więc polecenia '
można użyć do przełączania między plikami wejściowymi.
.IP "^X^X"
Tak jak pojedynczy apostrof.
.IP /wzorzec
Szuka w przód w pliku N-tej linii zawierającej wzorzec.  N domyślnie równa
się jeden. Wzorzec to wyrażenie regularne rozpoznawane przez
.IR ed .
Szukanie zaczyna się od drugiej wyświetlanej linii (ale zobacz opcje \-a
i \-j, które to zmieniają).
.sp
Pewne znaki mają specjalne znaczenie jeśli wprowadzono je na początku
wzorca; zmieniają one typ szukania, a nie są traktowane jako część
wzorca:
.RS
.IP "^N lub !"
Szukanie linii, które NIE pasują do wzorca.
.IP "^E lub *"
Szukanie w wielu plikach.  To znaczy, jeśli szukanie doszło do końca
bieżącego pliku bez znalezienia dopasowania, ciągnie się ono dalej
w kolejnym pliku z listy podanej w wierszu poleceń.
.IP "^F lub @"
Zaczęcie szukania od pierwszej linii PIERWSZEGO pliku z listy z wiersza
poleceń, niezależnie od tego, co aktualnie wyświetlane jest na ekranie,
oraz ustawień opcji \-a i \-j.
.IP "^K"
Podświetlanie każdego tekstu, który pasuje do wzorca na bieżącym ekranie,
ale bez przesuwania się do pierwszego dopasowania (KEEP = utrzymaj
bieżącą pozycję).
.IP "^R"
Bez interpretacji metaznaków wyrażeń regularnych. Wykonuje proste
porównanie tekstowe.
.RE
.IP ?wzorzec
Szukanie w tył w pliku N-tej linii zawierającej wzorzec.  Szukanie zaczyna
się od linii znajdującej się tuż przed linią wyświetlaną na samym dole
[czyli w przedostatniej linii ekranu - GSN]
.sp
Pewne znaki mają specjalne znaczenie, jak w poleceniu /:
.RS
.IP "^N lub !"
Szukanie linii które NIE pasują do wzorca.
.IP "^E lub *"
Szukanie w wielu plikach.  To znaczy, jeśli szukanie doszło do początku
bieżącego pliku bez znalezienia dopasowania, ciągnie się ono dalej
w poprzednim pliku z listy podanej w wierszu poleceń.
.IP "^F lub @"
Zaczęcie szukania od ostatniej linii OSTATNIEGO pliku z listy z wiersza
poleceń, niezależnie od tego co aktualnie wyświetlane jest na ekranie,
oraz ustawień opcji \-a i \-j.
.IP "^K"
Jak w szukaniu w przód.
.IP "^R"
Jak w szukaniu w przód.
.RE
.IP "ESC-/wzorzec"
To samo co "/*".
.IP "ESC-?wzorzec"
To samo co "?*".
.IP n
Powtarza poprzednie szukanie, dla N-tej linii zawierającej ostatni wzorzec.
Jeśli poprzednie szukanie zmodyfikowano przez ^N, szukanie jest
wykonywane dla N-tej linii NIE zawierającej wzorca.  Jeśli poprzednie
szukanie zmodyfikowano przez ^E, szukanie ciągnie się przez następny
(lub poprzedni) plik, jeśli nie wystarczył plik bieżący.  Jeśli
poprzednie szukanie zmodyfikowano przez ^R, szukanie wykonywane jest
bez użycia wyrażeń regularnych.  Jeśli poprzednie szukanie było
zmodyfikowane przez ^F lub ^K, nie występuje żaden efekt.
.IP N
Powtarza poprzednie szukanie, ale w przeciwnym kierunku.
.IP "ESC-n"
Powtarza poprzednie szukanie, ale przekraczając granice plików.  Efekt
jest taki sam, jak gdyby poprzednie szukanie zmodyfikowano przez *.
.IP "ESC-N"
Powtarza poprzednie szukanie, ale w przeciwnym kierunku i przekraczając
granice plików.
.IP "ESC-u"
Cofa podświetlanie szukania.  Wyłącza podświetlanie łańcuchów pasujących
do bieżącego wzoru szukania.  Jeśli podświetlenie już jest wyłączone
z powodu poprzedniego polecenia ESC-u, włącza je z powrotem.  Podświetlenie
włączy też każde polecenie szukające (można je też wyłączyć przełączając
opcję \-G; wówczas polecenia szukające nie włączają go z powrotem).
.IP ":e [nazwa_pliku]"
Oglądanie nowego pliku.  Jeśli brakuje nazwy pliku, plik "bieżący" (zobacz
polecenia :n i :p poniżej) z listy plików z wierszu poleceń jest oglądany
na nowo.  Znak procentu (%) w nazwie pliku zastępowany jest nazwą
pliku bieżącego.  Znak funta (#) jest zastępowany nazwą poprzednio
oglądanego pliku.  Jednak dwa kolejne znaki procentu są po prostu
zastępowane pojedynczym znakiem procentu.
Pozwala to na wprowadzenie nazwy pliku zawierającej w nazwie znak procentu.
Podobnie, dwa kolejne znaki funta są zastępowane pojedynczym znakiem funta.
Nazwa pliku wstawiana jest do listy plików z wiersza poleceń, tak aby można
ją było obejrzeć kolejnymi poleceniami :n i :p.  Jeśli nazwa pliku składa
się z kilku plików, wszystkie one są wstawiane do listy plików i oglądany
jest pierwszy z nich.  Jeśli nazwa pliku zawiera jedną lub więcej spacji,
cała nazwa musi być ujęta w cudzysłowy (zobacz też opcja -").
.IP "^X^V lub E"
To samo co :e.
Uwaga: niektóre systemy używają ^V jako specjalnego znaku dosłowności.
W takich systemach użycie ^V może być niemożliwe.
.IP ":n"
Oglądanie następnego pliku (z listy plików podanej w wierszu poleceń).
Jeśli podano liczbę N, wyświetlany jest N-ty następny plik.
.IP ":p"
Oglądanie poprzedniego pliko (z listy plików podanej w wierszu poleceń).
Jeśli podano liczbę N, wyświetlany jest N-ty poprzedni plik.
.IP ":x"
Oglądanie pierwszego pliku z listy plików podanej w wierszu poleceń.
Jeśli podano liczbę N, wyświetlany jest N-ty plik na liście.
.IP ":d"
Usunięcie bieżącego pliku z listy plików.
.IP "t"
Przejście do następnego tagu (znacznika), jeśli dla bieżącego wystąpiło więcej
niż jedno dopasowanie. Tagi omówiono dokładniej w opisie opcji \-t.
.IP "T"
Przejście do poprzedniego tagu, jeśli dla bieżącego wystąpiło więcej
niż jedno dopasowanie.
.IP "= lub ^G lub :f"
Wypisuje pewne informacje o pliku właśnie oglądanym, w tym jego nazwę oraz
numer linii i offset bajtowy dolnej wyświetlanej linii.  Jeśli to możliwe,
wypisywana jest także długość pliku, ilość linii w pliku oraz procentowa
wielkość pliku ponad ostatnią wyświetlaną linią.
.IP \-
Plus jedna lub więcej opcji wierszu poleceń (zobacz OPCJE poniżej): zmienia
ustawienie tej opcji i wypisuje komunikat opisujący nowe ustawienie.
Jeśli bezpośrednio po kresce zostanie wprowadzone ^P (CONTROL-P), to
ustawienie danej opcji jest zmieniane, ale bez wypisywania komunikatu.
Jeśli opcja ma wartość liczbową (jak \-b lub \-h) lub łańcuchową (jak \-P lub \-t),
wartość można wprowadzić tuż po literze opcji.  Jeśli nie wprowadzono nowej
wartości, wypisywany jest komunikat o bieżącym ustawieniu i nic nie
ulega zmianie.
.IP \-\-
Jak polecenie \-, ale przyjmuje jako argument długą nazwę opcji
(zobacz OPCJE poniżej), a nie pojedynczą literę opcji.
Po wpisaniu nazwy opcji musisz nacisnąć RETURN.
^P bezpośrednio po drugiej eliminuje wypisywanie komunikatu opisującego nowe
ustawienie, tak jak w poleceniu \-.
.IP \-+
Plus jedna z liter opcji wierszu poleceń; przywraca opcję
do ustawienia domyślnego i wypisuje komunikat opisujący nowe ustawienie
(polecenie "\-+\fIX\fP" dokonuje tego samego co opcja "\-+\fIX\fP" w linii
poleceń).  Nie działa to dla opcji mających wartość łańcuchową.
.IP \-\-+
Jak polecenie \-+, ale pobiera długą nazwę opcji zamiast pojedynczej
litery opcji.
.IP \-!
Plus jedna z liter opcji wierszu poleceń; ustawia opcję
na wartość przeciwną ustawieniu domyślnego i wypisuje komunikat opisujący nowe
ustawienie.  Nie działa to dla opcji mających wartość liczbową lub
łańcuchową.
IP \-\-!
Jak polecenie \-!, ale pobiera długą nazwę opcji zamiast pojedynczej
litery opcji.
.IP _
(podkreślenie)
Plus jedna z liter opcji wierszu poleceń; wypisuje komunikat
opisujący bieżące ustawienie tej opcji.  Nie zmienia ustawienia.
.IP __
(podwojone podkreślenie)
Jak polecenie _ (podkreślenie), ale pobiera długą nazwę opcji zamiast
pojedynczej litery opcji.
Po wpisaniu nazwy opcji musisz nacisnąć RETURN.
.IP +polecenie
Powoduje, że podane polecenie jest wykonywane za każdym razem, gdy oglądany
jest nowy plik.  Na przykład, +G powoduje, że
.I less
zaczyna wyświetlanie każdego pliku od końca zamiast od początku.
.IP V
Wypisuje numer bieżącej wersji
.I less 
.IP "q lub Q lub :q lub :Q lub ZZ"
Kończy działanie
.I less.
.PP
Następujące cztery polecenia mogą, ale nie muszą być prawidłowe, zależnie
od twojej instalacji.
.PP
.IP v
Wywołuje edytor do edycji właśnie oglądanego pliku.  Edytor pobierany
jest pobierany ze zmiennej środowiskowej VISUAL, jeśli ta jest określona,
lub EDITOR, jeśli VISUAL nie jest określona, a w każdym razie domyślnie
"vi", jeśli ani VISUAL ani EDITOR jest określona.  Zobacz też omówienie
LESSEDIT po sekcji o ZNAKACH ZACHĘTY poniżej.
.IP "! polecenie-powłoki"
Wywołuje powłokę i wykonuje podaną polecenie powłoki.
Znak procentu (%) jest
zastępowany nazwą bieżącego pliku.  Znak funta (#) jest zastępowany
nazwą poprzednio oglądanego pliku. "!!" powtarza ostatnie polecenie
powłoki.  "!" bez polecenia wywołuje po prostu powłokę.   W systemach
Unixowych, nazwa powłoki pobierana jest ze zmiennej środowiskowej
SHELL, a w każdym razie domyślnie "sh".  W systemach MS-DOS i OS/2,
powłoką jest zwykły procesor poleceń.
.IP "| <m> polecenie-powłoki"
<m> przedstawia dowolną literę-znacznik.  Przesyła przez potok sekcję podanego
pliku do podanej polecenia powłoki.  Sekcja pliku, która ma zostać przesłana
to ta znajdująca się między pierwszą linią bieżącego ekranu a pozycją
oznaczoną literą.  <m> może też równać się ^ lub $, oznaczając odpowiednio
początek lub koniec pliku.  Jeśli <m> równa się . lub znakowi nowej linii,
przesyłany jest bieżący ekran.
.IP "s nazwa_pliku"
Zapisuje wejście do pliku.  Działa to tylko wtedy, gdy wejście jest potokiem,
a nie zwyczajnym plikiem.
.PP
.SH OPCJE
Opcje wierszu poleceń są opisane poniżej.  Większość opcji można zmieniać
w trakcie działania
.IR less ,
używając polecenia "\-".
.PP
Większość opcji można podać w jednej z dwu postaci: albo kreski
z pojedynczą literą albo dwu kresek z następującą po nich długą
nazwą opcji.
Długie nazwy opcji można skracać, o ile skrót jest jednoznaczny.
Na przykład, \-\-quit\-at\-eof można skrócić do \-\-quit, ale nie do \-\-qui,
ponieważ na \-\-qui zaczynają się zarówno \-\-quit\-at\-eof, jak i \-\-quiet.
Niektóre z długich nazw opcji zapisane są dużymi literami,
jak \-\-QUIT\-AT\-EOF, odróżniane od \-\-quit\-at\-eof. Takie nazwy wymagają
dużej tylko pierwszej litery, reszta może być podana małymi lub dużymi.
Na przykład, \-\-Quit\-at\-eof jest równoważnikiem \-\-QUIT\-AT\-EOF.
.PP
Opcje pobierane są także ze zmiennej środowiskowej LESS.  Na przykład,
żeby uniknąć pisania "less \-options..." za każdym wywołaniem
.IR less ,
możesz napisać w 
.IR csh :
.sp
setenv LESS "\-options"
.sp
lub, jeśli używasz
.I sh:
.sp
LESS="\-options"; export LESS
.sp
W MS-DOS nie potrzebujesz cudzysłowów, ale powinieneś zastąpić
wszystkie znaki procentu w łańcuchu opcji podwójnymi znakami procentu.
.sp
Zmienna środowiskowa analizowana jest przed wierszem poleceń, tak więc
opcje wiersza poleceń unieważniają zmienną LESS.  Jeśli jakaś opcja
pojawia się w zmiennej LESS, można przywrócić jej wartość domyślną
poprzedzając w wierszu poleceń opcję znakami "-+".
.sp
Dla opcji takich jak \-P lub \-D, wymagających następującego po nich łańcucha,
musi zostać użyty znak dolara ($), sygnalizujący koniec łańcucha.
Na przykład, chcąc w MS\-DOS skorzystać z dwu opcji \-D, musisz umieścić
między nimi znak dolara:
.sp
LESS="\-Dn9.1$\-Ds4.1"
.IP "-? lub --help"
Opcja ta wyświetla podsumowanie poleceń akceptowanych przez
.I less
(to samo co polecenie h).  Zależnie od tego, jak używana przez ciebie
powłoka interpretuje znak zapytania, może być koniecznym zacytowanie
go, jako "-\\?".
.IP "-a lub --search-skip-screen"
Powoduje, że szukania zaczynają się po ostatniej linii wyświetlanej
na ekranie, przeskakując wszystkie wyświetlone linie.  Domyślnie
szukania zaczynają się od drugiej linii ekranu (albo po ostatniej
znalezionej linii; zobacz opcja \-j).
.IP "-b\fIn\fP lub --buffers=\fIn\fP"
Podaje, w kilobajtach (1024 bajtów), ilość pamięci na buforowanie, jakiej
.I less
użyje dla każdego pliku.
Domyślnie dla każdego pliku używany jest 64KB bufor (chyba że
plik jest potokiem \- zobacz opcja \-B). Użycie opcji \-b powoduje, że
zamiast tego dla każdego pliku zostanie użyty bufor o wielkości \fIn\fP
kilobajtów.
Jeśli \fIn\fP wynosi \-1, to bufory są nieograniczone, to znaczy, do pamięci
jest wczytywany cały plik.
.IP "-B lub --auto-buffers"
Domyślnie, kiedy dane są odczytywane z potoku, bufory są alokowane
automatycznie, w miarę potrzeby.  Jeśli przez potok czytana jest duża
ilość danych, może to spowodować zaalokowanie znacznej ilości pamięci.
Opcja \-B wyłącza ową automatyczną alokację buforów dla potoków, tak
że przydzielane jest im tylko 64KB (lub wielkość bufora podana opcją \-b).
Uwaga: używanie \-B może spowodować nieprawidłowe wyświetlanie, ponieważ
w pamięci trzymana jest tylko ostatnio oglądana część pliku; wszelkie
poprzednie dane są tracone.
.IP "-c lub --clear-screen"
Powoduje że pełne odświeżania ekranu są rysowane od górnej linii w dół.
Domyślnie, pełne odświeżania ekranu są dokonywane poprzez przewijanie
z dołu ekranu.
.IP "-C lub --CLEAR-SCREEN"
Opcja \-C działa tak jak \-c, ale ekran jest czyszczony przed odświeżeniem.
.IP "-d lub --dumb"
Opcja
.I -d
wyłącza komunikat o błędzie wyświetlany zwykle jeśli terminal jest niemy,
to jest, brakuje w nim ważnych zdolności, takich jak możliwość
odświeżania ekranu lub przewijania w tył.  Opcja \-d nie zmienia w
każdym razie zachowania 
.I less
na niemym terminalu.
.IP "-D\fBx\fP\fIkolor\fP lub --color=\fBx\fP\fIkolor\fP"
[tylko MS-DOS]
Ustawia kolor wyświetlanego tekstu. \fBx\fP to pojedynczy znak określający
rodzaj tekstu, dla którego ustawiany jest kolor: n=normalny,
s=standardowe wyjście, d=pogrubiony, u=podkreślony, k=migający.
\fIkolor\fP to para liczb rozdzielona kropką. Pierwsza liczba określa
kolor pierwszego planu, a druga kolor tła tekstu.  Pojedyncza liczba
\fIN\fP oznacza to samo co \fIN.0\fP.
.IP "-e lub --quit-at-eof"
Powoduje że
.I less 
automatycznie kończy pracę, gdy za drugim razem osiągnie koniec pliku.
Domyślnie, jedyną metodą wyjścia z
.I less
jest polecenie "q".
.IP "-E lub --QUIT-AT-EOF"
.IP -E
Powoduje, że
.I less
automatycznie kończy pracę, jak tylko osiągnie koniec pliku. 
.IP "-f lub --force"
Wymusza otwieranie plików nieregularnych (plik nieregularny to
katalog lub specjalny plik urządzenia).  Wyłącza również
komunikat ostrzegawczy gdy otwierany jest plik binarny.  Domyślnie
.I less
odmówi otwarcia pliku nieregularnego.
.IP "-F lub --quit-if-one-screen"
Powoduje, że
.I less
automatycznie kończy pracę, jeśli cały plik da się wyświetlić
na jednym ekranie.
.IP "-g lub --hilite-search"
Normalnie
.I less 
podświetla WSZYSTKIE łańcuchy, które pasują do ostatniego polecenia szukania.
Opcja \-g zmienia to zachowanie, każąc podświetlać tylko ten konkretny
łańcuch, który znaleziono ostatnim poleceniem szukania.  Może to spowodować,
że
.I less 
będzie pracował nieco szybciej niż domyślnie.
.IP "-G lub --HILITE-SEARCH"
Opcja \-G wyłącza wszystkie podświetlania łańcuchów znalezionych poleceniami
szukania. 
.IP "-h\fIn\fP lub ---max-back-scroll=\fIn\fP"
Określa maksymalną liczbę linii do przewijania w tył.  Jeśli koniecznym
jest przewinięcie w tył o więcej niż \fIn\fP linii, ekran jest rysowany
na nowo w kierunku w przód.  Jeśli terminal nie ma możliwości przewijania
w dół, zakładane jest \-h0).
.IP "-i lub --ignore-case"
Powoduje, że szukania ignorują wielkość liter; to jest, litery małe i duże
są uważane za identyczne.  Opcja ta jest ignorowana jeśli we wzorcu
szukania wystąpią jakiekolwiek duże litery; innymi słowy, jeśli wzorzec
zawiera duże litery, szukanie nastąpi z uwzględnieniem wielkości liter.
.IP "-I lub --IGNORE-CASE"
Jak \-i, ale szukania ignorują wielkość liter nawet jeśli wzór zawiera
duże litery.
.IP "-j\fIn\fP lub --jump-target=\fIn\fP"
Określa linię na ekranie, w której umieszczona ma być linia "docelowa".
Linia docelowa to obiekt szukania tekstu, szukania tagów, skakania
do linii o numerze, skakania do pozycji w procentach, lub skakania
do zaznaczonej pozycji.  Linie na ekranie określane są numerem; linia
górna to 1, następna 2, i tak dalej.  Numery mogą być ujemne, co
określa linie liczone od dołu ekranu: dolna linia ekranu to \-1, druga
od dołu \-2, i tak dalej.  Jeśli użyto opcji \-j, szukania zaczynają się
od linii następującej tuż po linii docelowej.  Na przykład jeśli użyto \-j4,
linią docelową jest czwarta linia ekranu, szukania więc zaczynają się
w linii piątej.
.IP "-J lub --status-column"
Wyświetla kolumnę stanu na lewym brzegu ekranu.
Kolumna stanu wskazuje linie dopasowane w bieżącym wyszukiwaniu. Stosowana
jest także gdy działa opcja \-w lub \-W.
.IP "-k\fIfilename\fP lub --lesskey-file=\fIfilename\fP"
Każe
.I less
otworzyć i zinterpretować wskazany plik jako plik
.IR lesskey(1) .
Można podać wielokrotne opcje \-k.  Jeśli ustawiona jest zmienna
środowiskowa LESSKEY lub LESSKEY_SYSTEM, albo jeśli plik lesskey znajduje
się w standardowym miejscu (zobacz PRZYPISANIA KLAWISZY), jest on także
używany jako plik
.IR lesskey .
.IP "-m lub --long-prompt"
Powoduje że
.I less
pokazuje rozwinięty znak zachęty (jak \fImore\fP), z procentową pozycją
w pliku.  Domyślnie, znakiem zachęty
.I less
jest dwukropek.
.IP "-M lub --LONG-PROMPT"
Powoduje, że
.I less
wyświetla jeszcze bardziej szczegółową zachętę niż
.I more.
.IP "-n lub --line-numbers"
Wyłącza numery linii.  Wartość domyślna (używanie numerów linii) może
spowodować, że
.I less
będzie działał w niektórych przypadkach wolniej, zwłaszcza z bardzo
dużym plikiem wejściowym.  Wyłączenie numerów linii opcją
.I -n
pozwoli uniknąć tego problemu.  Używanie numerów linii oznacza: numer
linii będzie wyświetlany w rozwiniętym znaku zachęty i poleceniu =,
a polecenie v przekaże bieżący numer linii edytorowi (zobacz także
omówienie LESSEDIT i ZNAKÓW ZACHĘTY poniżej).
.IP "-N lub --LINE-NUMBERS"
Powoduje, że na początku każdej linii ekranowej wyświetlane są
numery linii. 
.IP "-o\fInazwa_pliku\\fP lub --log-file=\fInazwa_pliku\\fP"
Powoduje, że
.I less
podczas przeglądania otrzymanego wejścia kopiuje je do wskazanego pliku.
Działa to tylko wtedy gdy plik wejściowy jest potokiem, a nie zwykłym plikiem.
Jeśli podany plik już istnieje,
.I less
zapyta o potwierdzenie przed nadpisaniem go.
.IP "-O\fInazwa_pliku\fP lub --LOG-FILE=\fInazwa_pliku\fP"
Opcja \-O jest podobna do \-o, ale nadpisze istniejący plik bez pytania
o potwierdzenie.
.sp
Jeśli nie podano pliku logu, opcji \-o i \-O można użyć z wnętrza
.I less
do jego określenia.  Bez nazwy pliku, będą one po prostu podawać
nazwę pliku logu.  Polecenie "s" jest równoważne podaniu \-o z wnętrza
.I less.
.IP "-p\fIwzorzec\fP lub --pattern=\fIwzorzec\fP"
Opcja \-p w wierszu poleceń jest równoważna podaniu wzorca +/\fIwzorzec\fP;
to znaczy, nakazuje
.I less
aby rozpoczął od pierwszego wystąpienia \fIwzorzec\fP w pliku.
.IP "-P\fIzachęta\fP or --prompt=\fIzachęta\fP"
Daje metodę przystosowania trzech stylów znaku zachęty do własnych
upodobań.  Normalnie umieszcza się ją w zmiennej środowiskowej
LESS, zamiast wpisywać po każdym poleceniu
.IR less .
Taka opcja musi być albo ostatnią opcją w zmiennej LESS, albo być
zakończona znakiem dolara.
\-Ps plus łańcuch zmienia domyślną (krótką) zachętę na ten łańcuch.
\-Pm zmienia średnią (\-m) zachętę.
\-PM zmienia długą (\-M) zachętę.
\-Ph zmienia zachętę na ekranie pomocy.
\-P= zmienia komunikat wypisywany poleceniem =.
\-Pw zmienia komunikat wypisywany podczas oczekiwania na dane (w poleceniu F).
Wszystkie łańcuchy zachęty składają się z sekwencji liter i specjalnych
sekwencji escape'owych.  Szczegóły opisano w sekcji ZNAKI ZACHĘTY.
.IP "-q lub --quiet lub --silent"
Powoduje średnio "ciche" działanie: dzwonek terminala nie dzwoni jeśli
próbowano przewinąć poza koniec pliku lub przed jego początek - jeśli
terminal ma "dzwonek wizualny", jest on używany zamiast zwykłego.  Dzwonek
zadzwoni przy niektórych innych błędach, jak wpisywanie niewłaściwych
znaków.  Domyślnym ustawieniem jest dzwonienie we wszystkich takich
przypadkach.
.IP "-Q lub --QUIET lub --SILENT"
Powoduje całkowicie "ciche" działanie: dzwonek terminala nigdy nie dzwoni.
.IP "-r lub --raw-control-chars"
Powoduje wyświetlanie nieprzetworzonych, "surowych" znaków sterujących.
Domyślnie znaki sterujące (złożone z Ctrl) wyświetlane są z użyciem notacji
z daszkiem; na przykład, Control-A (ósemkowo 001) wyświetlane jest jako "^A".
Uwaga: gdy używana jest opcja \-r,
.I less
nie potrafi zachować faktycznego wyglądu ekranu (ponieważ to zależy od
tego, jak ekran reaguje na każdy rodzaj znaku sterującego).  Mogą więc
wystąpić różne problemy z wyświetlaniem, jak dzielenie długich linii
w niewłaściwym miejscu.
.IP "-R lub --RAW-CONTROL-CHARS"
Jak \-r, ale usiłuje zachować wygląd ekranu, tam gdzie to możliwe.
Działa to tylko wówczas, gdy wejście składa się ze zwykłego tekstu,
ewentualnie z dodanymi sekwencjami ANSI sterującymi kolorem, o postaci:
.sp
	ESC [ ... m
.sp
gdzie "..." to zero lub więcej znaków różnych od "m".
Do celów zachowania wyglądu ekranu zakłada się, że żaden ze znaków
sterujących i żadna z sekwencji ANSI zmieniających kolory nie przesuwają
kursora.
Przypisując zmiennej środowiskowej LESSANSIENDCHARS listę znaków, które mogą
kończyć sekwencje ANSI sterujące kolorem można zmusić
.I less
do akceptowania w tej roli znaków innych niż "m".
.IP "-s lub --squeeze-blank-lines"
Powoduje ściskanie kolejnych pustych linii w pojedynczą linię pustą.
Użyteczne przy oglądaniu wyjścia
.IR nroffa .
.IP "-S lub --chop-long-lines"
Powoduje, że linie dłuższe niż szerokość ekranu są ucinane, a nie
zawijane.  To jest, reszta długiej linii jest po prostu odrzucana.
Domyślnie długie linie są zawijane; to znaczy, reszta wyświetlana jest
w następnej linii.
.IP "-t\fItag\fP lub --tag=\fItag\fP"
Opcja \-t, plus zaraz po niej TAG, będzie edytować plik zawierający ów tag.
Ażeby to działało, musi być dostępna informacja o tagach, na przykład,
w bieżącym katalogu może znajdować się plik zwany "ctags", zbudowany
uprzednio poleceniem
.I ctags(1)
lub jakimś równoważnym.
Jeśli ustawiono zmienną środowiskową LESSGLOBALTAGS, to jej wartość uważana
jest za nazwę polecenia zgodnego z
.IR global(1) ,
które zostanie wykonane w celu znalezienia tagu.
(Zobacz http://www.gnu.org/software/global/global.html).
Opcja \-t może być podana również z wnętrza
.I less 
(poleceniem \-), jako metoda oglądnięcia nowego pliku.  Polecenie :t jest
równoważne podaniu \-t z wnętrza
.I less.
.IP "-T\fIplik_tagów\fP lub --tag-file=\fIplik_tagów\fP"
Podaje plik tagów, który należy użyć zamiast "tags".
.IP "-u lub --underline-special"
Powoduje, że znaki backspace i powroty karetki są traktowane jako znaki
drukowalne; to jest, posyłane są one na terminal jeśli pojawią się
w wejściu.
.IP "-U lub --UNDERLINE-SPECIAL"
Powoduje, że znaki backspace, tabulacje i powroty karetki są traktowane
jako znaki sterujące; to jest, obsługiwane są one jak przy podaniu
opcji \-r.
.sp
Domyślnie, jeśli podano ani \-u ani \-U, znaki backspace występujące
obok znaku podkreślenia są traktowane specjalnie; wyświetlany jest
podkreślony tekst, z użyciem sprzętowego podkreślania terminala.
Także znaki backspace występujące między dwoma identycznymi znakami
są traktowane specjalnie: wyświetlany jest tekst nadpisany,
z użyciem sprzętowego pogrubienia terminala.  Pozostałe wystąpienia backspace
są usuwane, razem z poprzedzającym znakiem.  Powroty karetki,
po których następuje nowa linia są usuwane.  Inne powroty karetki
obsługiwane są jak przy podaniu opcji \-r.  Tekstu, który jest
nadpisany lub podkreślony można szukać gdy nie działa ani
\-u ani \-U.
.IP "-V lub --version"
Wyświetla numer wersji
.I less.
.IP "-w lub --hilite-unread"
Tymczasowo podświetla pierwszą "nową" linię po ruchu w przód o pełną stronę.
Pierwsza "nowa" linia to linia występująca bezpośrednio po tej, która
znajdowała się poprzednio na samym dole ekranu. Podświetlana jest także
linia docelowa po poleceniach g lub p. Przy następnym poleceniu powodującym
ruch podświetlenie jest usuwane. Podświetlana jest cała linia, chyba że działa
opcja \-J \- wówczas podświetlana będzie tylko kolumna stanu.
.IP "-W lub --HILITE-UNREAD"
Tak jak \-w, ale tymczasowo podświetla pierwszą nową linię po każdym poleceniu
ruchu o więcej niż jedną linię.
.IP "-x\fIn\fP,... lub --tabs=\fIn\fP,..."
Ustawia pozycje tabulacji.
Jeśli podano tylko jedno \fIn\fP, to pozycje tabulacji są ustawiane
na wielokrotnościach \fIn\fP. Jeżeli podano więcej wartości, oddzielonych
przecinkami, tabulacje ustawiane są na tych pozycjach, a następnie w tym
samym odstępie, co ostatnie dwie.
Na przykład, \fI-x9,17\fP ustawi tabulacje na pozycjach 9, 17, 25, 33, itd.
Domyślną wartością \fIn\fP jest 8.
.IP "-X lub --no-init"
Wyłącza wysyłanie sekwencji inicjalizacji i deinicjalizacji terminala z termcap.
Jest to czasami pożądane, jeżeli łańcuch deinicjalizacyjny
robi coś niepotrzebnego, jak czyszczenie ekranu.
.IP "--no-keypad"
Wyłącza wysyłanie sekwencji inicjalizacji i deinicjalizacji bloku klawiszy
numerycznych terminala.
Jest to czasami pożądane, jeżeli łańcuchy inicjujące/deinicjujące powodują
zachowanie się klawiatury numerycznej w niepożądany sposób.
.IP "-y\fIn\fP lub --max-forw-scroll=\fIn\fP"
Określa maksymalną liczbę linii do przesunięcia w przód.  Jeśli koniecznym
jest przesunięcie o więcej niż \fIn\fP linii, zamiast tego odświeżany
jest ekran.  Opcji \-c lub \-C można użyć do odświeżenia ekranu od jego
góry, jeśli jest to pożądane.  Domyślnie każdy ruch w przód powoduje
przewijanie.
.IP "-[z]\fIn\fP lub --window=\fIn\fP"
Zmienia domyślny rozmiar okna przewijania na \fIn\fP linii.  Domyślnie
jeden pełny ekran.  Do zmiany rozmiaru okna można też użyć poleceń z i w.
"z" można opuścić dla kompatybilności z
.I more.
Jeśli podana liczba
.I n
jest ujemna, oznacza to
.I n
linii mniej niż bieżący rozmiar ekranu.  Na przykład, jeśli ekran ma 24
linie, \fI-z-4\fP ustawia okno przewijania na 20 linii.  Jeśli ekran
zostanie rozszerzony do 40 linii, okno przewijania automatycznie zmieni
się na 36 linii.
.IP -"\fIcc\fP\ lub\ --quotes=\fIcc\fP
Zmienia znak cytujący w nazwach plików.  Może to być konieczne przy
nazywaniu pliku zawierającego zarówno znaki spacji jak i cudzysłowy. 
Jeśli następuje po niej pojedynczy znak, zmienia ona znak cytujący na
tenże znak.  Nazwa pliku zawierająca spacje powinna odtąd być otoczona
tym znakiem, a nie cudzysłowami.  Jeśli następują po niej dwa znaki,
zmienia ona znak otwierający cytowanie na znak pierwszy, a zamykający
na drugi.  Nazwa pliku zawierająca spacje powinna odtąd być poprzedzona
znakiem otwierającym i zakończona znakiem zamykającym.  Zauważ, że nawet
jeśli zmieniono znaki cytujące, opcja ta pozostaje jako -" (myślnik
plus cudzysłów).
.IP "-~ lub --tilde"
Normalnie linie poza końcem pliku wyświetlane są jako zawierające pojedyncze
znaki tyldy (~). Ta opcja powoduje, że będą wyświetlane jako puste linie.
.IP "-# lub --shift"
Określa domyślną liczbę pozycji, o jakie będzie wykonywane przewijanie
poziome w poleceniach STRZAŁKA_W_PRAWO i STRZAŁKA_W_LEWO. Jeżeli podaną
liczba jest zero, przyjmowana jest domyślna liczba równa połowie szerokości
ekranu.
.IP --
Argument wierszu poleceń "--" oznacza koniec argumentów opcji.  Wszelkie
argumenty następujące po nim są interpretowane jako nazwa pliku.  Może
być to przydatne przy oglądaniu pliku którego nazwa zaczyna się od "-"
lub "+".
.IP +
Jeśli opcja wierszu poleceń zaczyna się od \fB+\fP, reszta opcji uważana
jest za początkowe polecenie
.IR less .
Na przykład, +G mówi
.IR less ,
aby zaczął od końca pliku zamiast od początku, a +/xyz mówi mu, aby
zaczął od pierwszego wystąpienia "xyz" w pliku.  W przypadku szczególnym,
+<liczba> działa jak +<liczba>g, to jest, rozpoczyna wyświetlanie od
określonego numeru linii (zobacz jednak zastrzeżenie przy poleceniu g
powyżej).  Jeśli opcja zaczyna się od ++, początkowe polecenie odnosi
się do każdego oglądanego pliku, nie tylko pierwszego.  Polecenia +
opisywanej powyżej można też użyć do ustawienia (lub zmiany) polecenia
początkowego dla każdego pliku.
.SH LINIA EDYCJI
Gdy wprowadzany jest wiersz poleceń u dołu ekranu (na przykład nazwa
pliku dla polecenia :e, albo wzór dla polecenia szukającego), do manipulowania
nią można użyć pewnych klawiszy.  Większość poleceń ma formę alternatywną
w [nawiasach], której można użyć jeśli jakiś klawisz nie istnieje na
danej klawiaturze (formy w nawiasach nie działają w wersji MS-DOS).  Każdy
z tych specjalnych klawiszy można wprowadzić dosłownie poprzedzając go
znakiem dosłowności, ^V lub ^A.  Sam odwrotny ukośnik można też wprowadzić 
dosłownie, wprowadzając dwa odwrotne ukośniki.
.IP "STRZAŁKA_W_LEWO [ ESC-h ]"
Przesuwa kursor jedno miejsce w lewo.
.IP "STRZAŁKA_W_PRAWO [ ESC-l ]"
Przesuwa kursor jedno miejsce w prawo.
.IP "^STRZAŁKA_W_LEWO [ ESC-b lub ESC-STRZAŁKA_W_LEWO ]"
(To znaczy, CONTROL i STRZAŁKA_W_LEWO równocześnie).  Przesuwa kursor
o jedno słowo w lewo.
.IP "^STRZAŁKA_W_PRAWO [ ESC-w lub ESC-STRZAŁKA_W_LEWO ]"
(To znaczy, CONTROL i STRZAŁKA_W_LEWO równocześnie).  Przesuwa kursor
o jedno słowo w prawo.
.IP "HOME [ ESC-0 ]"
Przesuwa kursor na początek linii.
.IP "END [ ESC-$ ]"
Przesuwa kursor na koniec linii.
.IP "BACKSPACE"
Usuwa znak na lewo od kursora lub anuluje polecenie jeśli wiersz poleceń
jest pusta.
.IP "DELETE lub [ ESC-x ]"
Usuwa znak pod kursorem.
.IP "^BACKSPACE [ ESC-BACKSPACE ]"
(To znaczy, CONTROL i BACKSPACE równocześnie).  Usuwa jedno słowo na lewo
od kursora.
.IP "^DELETE [ ESC-X lub ESC-DELETE ]"
(To znaczy, CONTROL i DELETE równocześnie).  Usuwa słowo pod kursorem.
.IP "UPARROW [ ESC-k ]"
Odzyskuje poprzednią linię poleceń.
.IP "DOWNARROW [ ESC-j ]"
Odzyskuje następną linię poleceń.
.IP "TAB"
Dokończa częściową nazwę pliku na lewo od kursora.  Jeśli pasuje ona
do więcej niż jednej nazwy pliku, do wierszu poleceń wprowadzane jest
pierwsze dopasowanie.  Powtórne TABulatory przełączają wkoło pozostałe nazwy
plików.  Jeśli dokończona nazwa pliku jest katalogiem, dołączany jest
do niej "/" (W systemach MS-DOS dołączany jest "\\").
Do określenia innego znaku, który należy dołączyć do nazwy katalogu, może
być użyta zmienna środowiskowa LESSSEPARATOR.
.IP "BACKTAB [ ESC-TAB ]"
Tak jak TAB, ale przełącza pasujące nazwy plików w odwrotnym porządku.
.IP "^L"
Dokończa częściową nazwę pliku na lewo od kursora.  Jeśli pasuje ona do
więcej niż jednej nazwy pliku, do wierszu poleceń wprowadzane są wszystkie
dopasowania (jeśli się mieszczą).
.IP "^U (Unix i OS/2) lub ESC (MS-DOS)"
Usuwa całą linię poleceń lub anuluje polecenie jeśli wiersz poleceń jest
pusta.
Jeśli zmieniłeś znak kill w Unixie na coś innego niż ^U, zamiast ^U
będzie używany tenże znak.

.SH "PRZYPISANIA KLAWISZY"
Możesz zdefiniować swoje własne polecenia
.I lessa
używając programu
.I lesskey(1)
do stworzenia pliku lesskey.  Plik ten określa zestaw klawiszy poleceń
oraz działanie skojarzone z każdym klawiszem.  Możesz też użyć
.I lesskey
do zmiany klawiszy linii edycji (zobacz LINIA EDYCJI) oraz ustawienia
zmiennych środowiskowych.  Jeśli ustawiona jest zmienna środowiskowa
LESSKEY,
.I less
używa jej [wartości] jako nazwy pliku lesskey.  W przeciwnym razie,
.I less
szuka pliku lesskey w standardowym miejscu.  W systemach Unixowych
.I less
szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/.less".  W systemach MS-DOS i Windows
.I less
szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/_less", a jeśli go tam nie znalazł,
pliku lesskey zwanego "_less" w każdym katalogu określonym przez
zmienną środowiskową PATH.  W systemach OS/2
.I less
szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/_less.ini", a jeśli go tam nie znalazł,
pliku lesskey zwanego "less.ini" w każdym katalogu określonym przez
zmienną środowiskową INIT, a jeśli i tam go nie znalazł, szuka pliku lesskey 
zwanego "less.ini" w każdym katalogu określonym przez zmienną środowiskową 
PATH.  Zobacz stronę podręcznika systemowego
.IR lesskey (1)
po więcej szczegółów.
.P
Przypisania klawiszy można także umieścić w ogólnosystemowym pliku lesskey.
Jeśli dany klawisz zdefiniowano zarówno w pliku systemowym, jak i w lokalnym,
to priorytet mają przypisania lokalne. Jeśli ustawiono zmienną środowiskową
LESSKEY_SYSTEM,
.I less
używa jej jako nazwy systemowego pliku z przypisaniami klawiszy.
W przeciwnym razie szuka go w standardowym miejscu: w systemach uniksowych
jest to plik /usr/local/etc/sysless.
(Jednak jeśli
.I less 
skompilowano z katalogiem przeznaczonym na konfigurację systemu innym niż
niż /usr/local/etc, to w nim właśnie znajdzie się plik sysless).
W systemach MS-DOS i Windows, ogólnosystemowym plikiem lesskey jest c:\\_sysless.
W systemach OS/2, ogólnosystemowym plikiem lesskey jest c:\\sysless.ini.

.SH "PREPROCESOR WEJŚCIA"
Możesz dla
.I less
zdefiniować "preprocesor wejścia".  Zanim
.I less
otwiera jakiś plik, daje najpierw twojemu preprocesorowi wejścia szansę
zmodyfikowania sposobu w jaki wyświetlana jest zawartość pliku.  Preprocesor
wejścia to po prostu wykonywalny program (lub skrypt powłoki), który
zapisuje zawartość pliku do innego pliku, zwanego plikiem zastępującym. 
Następnie wyświetlana jest zawartość pliku zastępującego, zamiast pliku
oryginalnego.  Użytkownikowi będzie się jednak wydawać, że otwarty został
oryginalny plik; to znaczy,
.I less
wyświetli oryginalną nazwę pliku jako nazwę bieżącego pliku.
.PP
Preprocesor wejścia otrzymuje jeden argument wiersza poleceń, oryginalną
nazwę pliku wprowadzoną przez użytkownika.  Powinien on stworzyć
plik zastępujący, a kiedy zakończy pracę, wypisać nazwę pliku zastępującego
na swoje standardowe wejście.  Jeśli preprocesor wejścia nie wypisze
nazwy pliku zastępującego,
.I less
używa pliku oryginalnego, jak zwykle.  Preprocesor wejścia nie jest
wywoływany przy oglądaniu standardowego wejścia.  Aby przygotować
jakiś preprocesor, ustaw zmienną środowiskową LESSOPEN na wiersz
poleceń, który wywoła twój preprocesor.  Ten wiersz poleceń powinien zawierać
jedno wystąpienie łańcucha "%s", który zostanie zastąpiony nazwą pliku
podczas wywołania polecenia preprocesora.
.PP
Gdy
.I less
zamyka plik otworzony tym sposobem, wywoła inny program, zwany postprocesorem
wejścia, który może dokonać wszelkich pożądanych działań czyszczących
(jak usuwanie pliku zastępującego stworzonego przez LESSOPEN). Aby
przygotować jakiś preprocesor, ustaw zmienną środowiskową LESSCLOSE na wiersz
poleceń, która wywoła twój postprocesor.  Ten wiersz poleceń może zawierać
dwa wystąpienia łańcucha "%s"; pierwsze zostanie zastąpione oryginalną nazwą 
pliku, a drugie nazwą pliku zastępującego wypisanego przez LESSOPEN.
.PP
Na przykład, w wielu systemach Unixowych, poniższe dwa skrypty pozwolą
ci przechowywać pliki w formie skompresowanej, ale nadal umożliwią
oglądanie ich bezośrednio przy pomocy
.IR less :
.PP
lessopen.sh:
.br
	#! /bin/sh
.br
	case "$1" in
.br
	*.Z)	uncompress \-c $1  >/tmp/less.$$  2>/dev/null
.br
		if [ \-s /tmp/less.$$ ]; then
.br
			echo /tmp/less.$$
.br
		else
.br
			rm \-f /tmp/less.$$
.br
		fi
.br
		;;
.br
	esac
.PP
lessclose.sh:
.br
	#! /bin/sh
.br
	rm $2
.PP
Aby użyć tych skryptów, umieść oba tam, skąd mogą być wykonywane i
ustaw  LESSOPEN="lessopen.sh\ %s", oraz LESSCLOSE="lessclose.sh\ %s\ %s".
Można napisać bardziej złożone skrypty LESSOPEN i LESSCLOSE, akceptujące
inne typy plików skompresowanych itd.
.PP
Możliwe jest także przygotowanie preprocesora wejścia posyłającego
dane bezpośrednio potokiem do
.IR less ,
zamiast wstawiania danych do pliku zastępującego.  Unika się w ten
sposób potrzeby odkompresowania całego pliku zanim zacznie się go
oglądać.  Preprocesor wejścia działający w ten sposób zwany jest
potokiem wejściowym.  Potok wejściowy, zamiast wypisywać nazwę pliku
wyjściowego na standardowe wyjście, wypisuje całą zawartość pliku
zastępującego na standardowe wyjście.  Jeśli potok nie wypisze
żadnych znaków na standardowe wyjście, plik zastępujący nie istnieje i
.I less
użyje pliku oryginalnego, jak zwykle.  Aby użyć potoku wejściowego,
zmień pierwszy znak w zmiennej środowiskowej LESSOPEN na kreskę
pionową (|), aby zaznaczyć, że preprocesor wejściowy jest potokiem.
.PP
Na przykład, w wielu systemach Unixowych, poniższy skrypt zadziała
tak jak poprzednie skrypty przykładowe:
.PP
lesspipe.sh:
.br
	#! /bin/sh
.br
	case "$1" in
.br
	*.Z)	uncompress \-c $1  2>/dev/null
.br
		;;
.br
	esac
.br
.PP
Aby użyć tego skryptu, umieść go tam, skąd może być wykonywany i ustaw
LESSOPEN="|lesspipe.sh %s".  Gdy używa się potoku wejściowego, można
użyć również postprocesora LESSCLOSE, ale zwykle nie jest on potrzebny,
ponieważ nie ma pliku zastępującego który należałoby posprzątać.  W
tym przypadku nazwą pliku zastępującego przekazywaną do postprocesora
LESSCLOSE jest "-".

.SH "NARODOWE ZESTAWY ZNAKÓW"
W pliku wejściowym istnieją trzy rodzaje znaków:
.IP "znaki normalne"
mogą być wyświetlane bezpośrednio na ekranie.
.IP "znaki sterujące"
nie powinny być wyświetlane bezpośrednio, ale można się ich spodziewać
w zwykłych plikach tekstowych (jak backspace i tabulacji).
.IP "znaki binarne"
nie powinny być wyświetlane bezpośrednio i nie spodziewamy się ich
w plikach tekstowych.
.PP
"Zestaw znaków" to po prostu opis tego, jakie znaki mają być uważane
za normalne, sterujące i binarne.
Do wybrania zestawu znaków można użyć zmiennej środowiskowej LESSCHARSET.
Możliwymi wartościami LESSCHARSET są:
.IP ascii
BS, TAB, NL, CR i znak wysuwu do nowej strony są znakami sterującymi,
wszystkie znaki o wartościach pomiędzy 32 a 126 są normalnymi znakami,
a wszystkie pozostałe - binarnymi.
.IP iso8859
Wybiera zestaw znaków ISO 8859.  Jest to to samo, co ASCII, z wyjątkiem
tego, że znaki między 160 i 255 są traktowane jako normalne.
[od tłum: niezbędne dla prawidłowej obsługi polskich znaków.]
.IP latin1
To samo, co iso8859.
.IP latin9
To samo, co iso8859.
.IP dos
Wybiera zestaw znaków odpowiedni dla MS-DOS-u.
.IP ebcdic
Wybiera zestaw znaków EBCDIC.
.IP IBM-1047
Wybiera zestaw znaków EBCDIC stosowany przez OS/390 Unix Services.
W EBCDIC jest to zestaw analogiczny do latin1. Podobny efekt możesz uzyskać
ustawiając w środowisku albo LESSCHARSET=IBM-1047 albo LC_CTYPE=en_US.
.IP koi8-r
Wybiera rosyjski zestaw znaków
.IP next
Wybiera zestaw znaków odpowiedni dla komputerów NeXT.
.IP utf-8
Wybiera kodowanie UTF-8 zestawu znaków ISO 10646.
.PP
W wypadkach szczególnych może zajść potrzeba przystosowania
.I less
do używania zestawu znaków innego niż te, które można wskazać przy pomocy
LESSCHARSET. Wówczas do zdefiniowania zestawu znaków należy użyć zmiennej
środowiskowej LESSCHARDEF. Powinna być ona ustawiona na łańcuch, którego
każdy znak określa jeden znak w zestawie znaków.  Znak "." używany jest
dla znaków normalnych, "c" dla sterujących i "b" dla binarnych.  Można
użyć liczby dziesiętnej oznaczającej powtórzenie.  Na przykład, "bccc4b."
oznaczałoby, że znak [o kodzie] 0 jest binarny, 1, 2 i 3 są sterujące,
4, 5, 6 i 7 są binarne, a 8 jest normalny.  Wszystkie znaki po ostatnim
są przyjmowane za takie same jak ostatni, znaki więc pomiędzy 9 a 255
byłby tu normalne (jest to przykład, niekonieczne odpowiadający
jakiemuś rzeczywistemu zestawowi znaków).
.PP
Tabela poniższa pokazuje wartość LESSCHARDEF równoważną każdej z
możliwych wartości LESSCHARSET:
.sp
	ascii\ 	8bcccbcc18b95.b
.br
	dos\ \ \ 	8bcccbcc12bc5b95.b.
.br
	ebcdic	5bc6bcc7bcc41b.9b7.9b5.b..8b6.10b6.b9.7b
.br
	\ \ \ \ \ \ 	9.8b8.17b3.3b9.7b9.8b8.6b10.b.b.b.
.br
	IBM-1047	4cbcbc3b9cbccbccbb4c6bcc5b3cbbc4bc4bccbc
.br
	\ \ \ \ \ \ 	191.b
.br
	iso8859	8bcccbcc18b95.33b.
.br
	koi8-r	8bcccbcc18b95.b128.
.br
	latin1	8bcccbcc18b95.33b.
.br
	next\ \ 	8bcccbcc18b95.bb125.bb
.PP
Jeśli ani LESSCHARSET ani LESSCHARDEF są ustawione, ale w zmiennych
środowiskowych LC_ALL, LC_TYPE lub LANG znaleziono łańcuch "UTF-8", to
domyślnym zestawem znaków jest utf-8.
.PP
Jeśli tego łańcucha nie znaleziono, ale wykorzystywany system
obsługuje interfejs
.IR setlocale , less
użyje setlocale do określenia zestawu znaków.  setlocale kontrolowane
jest ustawieniem zmiennych środowiskowych LANG lub LC_CTYPE.
.PP
Na koniec, jeśli interfejs
.I setlocale
również nie jest dostępny, to domyślnym zestawem znaków jest latin1.
.PP
Znaki binarne i sterujące wyświetlane są w odwróconych kolorach.  Każdy
taki znak wyświetlany jest w notacji z daszkiem, jeśli to możliwe
(np. ^A dla Control-A).  Notacja z daszkiem używana jest tylko jeśli
odwrócenie trzeciego bitu od końca daje normalny znak drukowalny.
W przeciwnym razie znak jest wyświetlany jako cyfra szesnastkowa
w nawiasach ostrych.  Format ten można zmienić ustawiając zmienną
środowiskową LESSBINFMT.  LESSBINFMT może zaczynać się od "*" i
jednego znaku wybierającego atrybut wyświetlania: "*k" to
miganie, "*d" - pogrubienie, "*u" - podkreślenie, "*s" - odwrócone
kolory, "*n" - normalny.
Jeśli LESSBINFMT nie zaczyna się od "*", przyjmowany jest atrybut
normalny.  Reszta LESSBINFMT to łańcuch, który może zawierać
jedną sekwencję escape w stylu printf (% plus x, X, o, d itd.).
Na przykład, jeśli LESSBINFMT ma wartość "*u[%x]", znaki binarne
wyświetlane są jako podkreślone liczby szesnastkowe otoczone
nawiasami kwadratowymi.  Wartością domyślną, jeśli nie określono
LESSBINFMT, jest "*s<%X>".

.SH "ZNAKI ZACHĘTY"
Opcja \-P pozwala dostosować znaki zachęty do własnych upodobań.  Łańcuch
podany opcji \-P zastępuje określony łańcuch zachęty.  Pewne znaki w tym
łańcuchu są interpretowane w sposób szczególny.  Mechanizm znaków zachęty
jest raczej skomplikowany, ażeby zapewniać elastyczność, ale zwykły
użytkownik nie musi rozumieć szczegółów konstruowania własnych łańcuchów
zachęty.
.sp
Znak procentu plus dowolny pojedynczy znak rozwijany jest zależnie
od tego, czym jest ów następny znak.
.IP "%b\fIX\fP"
Zastępowany przez offset bajtowy w bieżącym pliku wejściowym.  Po b
następuje pojedynczy znak (pokazany jako \fIX\fP powyżej), który określa
linię, której offsetu bajtowego należy użyć.  Jeśli znakiem tym jest "t",
używany jest offset bajtowy linii wyświetlanej na górze ekranu, "m"
oznacza linię środkową, "b" oznacza linię dolną, "B" oznacza linię tuż
przed dolną, a "j" oznacza linię "docelową", jak to określa opcja \-j.
.IP "%B"
Zastępowany przez rozmiar bieżącego pliku wejściowego.
.IP "%c"
Zastępowany przez numer kolumny tekstu widniejącej w pierwszej
kolumnie ekranu.
.IP "%d\fIX\fP"
Zastępowany przez numer strony dla wskazanej linii pliku wejściowego.
Linię, która ma zostać użyta, określa \fIX\fP, tak jak w opcji %b.
.IP "%D"
Zastępowany przez liczbę stron w pliku wejściowym, lub, co jest równoważne,
numer strony ostatniej linii pliku.
.IP "%E"
Zastępowany przez nazwę edytora (ze zmiennej środowiskowej VISUAL, lub
EDITOR jeśli VISUAL nie jest zdefiniowana).  Zobacz omówienie elementu
LESSEDIT poniżej.
.IP "%f"
Zastępowany przez nazwę bieżącego pliku wejściowego.
.IP "%i"
Zastępowany przez indeks bieżącego pliku w liście plików wejściowych.
.IP "%l\fIX\fP"
Zastępowany przez numer linii w pliku wejściowym.  Linia, której należy
użyć określana jest przez \fIX\fP, jak w opcji %b.
.IP "%L"
Zastępowany przez numer linii ostatniej linii w pliku wejściowym.
.IP "%m"
Zastępowany przez całkowitą liczbę plików wejściowych.
.IP "%p\fIX\fP"
Zastępowany przez pozycję procentową w bieżącym pliku wejściowym,
według offsetów w bajtach.  Linia, której należy użyć określana jest
przez \fIX\fP, jak w opcji %b.
.IP "%P\fIX\fP"
Zastępowany przez pozycję procentową w bieżącym pliku wejściowym,
według liczby linii.
.IP "%s"
To samo co %B.
.IP "%t"
Powoduje, że wszystkie spacje występujące na końcu są usuwane.  Zwykle
używane na końcu łańcucha, ale może się pojawić gdziekolwiek.
.IP "%x"
Zastępowany nazwą następnego pliku wejściowego w liście.
.PP
Jeśli jakikolwiek z elementów jest nieznany (na przykład rozmiar pliku
jeśli wejściem jest potok), zamiast niego wypisywany jest znak zapytania.
.PP
Format łańcucha zachęty można zmieniać zależnie od pewnych warunków.
Pytajnik plus pojedynczy znak zachowuje się jak "IF"; zależnie od
tego znaku rozpatrywany jest warunek.  Jeśli warunek jest
prawdziwy, wszystkie znaki następujące po znaku zapytania i znaku
warunku, aż do kropki, są umieszczane w zachęcie.  Jeśli warunek
jest fałszywy, znaki te nie są tam umieszczane.  Dwukropka występującego
między znakiem zapytania i kropką można użyć do zaznaczenia "ELSE";
wszystkie znaki pomiędzy dwukropkiem i kropką są włączane do łańcucha
wtedy i tylko wtedy, gdy warunek IF jest fałszywy.  Znakami warunku
(następującymi po znaku zapytania) mogą być:
.IP "?a"
Prawda jeśli już włączono do zachęty jakieś znaki.
.IP "?b\fIX\fP"
Prawda jeśli znany jest offset bajtowy określonej linii.
.IP "?B"
Prawda jeśli znany jest rozmiar bieżącego pliku wejściowego.
.IP "?c"
Prawda jeśli tekst jest przesunięty w poziomie (%c jest niezerowe).
.IP "?d\fIX\fP"
Prawda jeśli znany jest numer strony dla podanej linii.
.IP "?e"
Prawda jeśli osiągnięto koniec pliku.
.IP "?f"
Prawda jeśli istnieje nazwa pliku wejściowego (tzn. wejście nie
jest potokiem).
.IP "?l\fIX\fP"
Prawda jeśli znany numer określonej linii.
.IP "?L"
Prawda jeśli znany jest numer ostatniej linii pliku.
.IP "?m"
Prawda jeśli jest więcej niż jeden plik wejściowy.
.IP "?n"
Prawda jeśli jest to pierwsza zachęta w nowym pliku wejściowym.
.IP "?p\fIX\fP"
Prawda jeśli znana jest, liczona według offsetów bajtowych, pozycja procentowa
w pliku określonej linii.
.IP "?P\fIX\fP"
Prawda jeśli znana jest, liczona według liczby linii, pozycja procentowa
w pliku określonej linii.
.IP "?s"
To samo co "?B".
.IP "?x"
Prawda jeśli istnieje następny plik wejściowy (to jest, bieżący plik
nie jest ostatnim).
.PP
Wszystkie znaki inne niż znaki specjalne (znak zapytania, dwukropek, kropka
i odwrotny ukośnik) stają się bez zmian częścią zachęty.  Wszystkie znaki
specjalne można umieścić w zachęcie dosłownie poprzedzając je odwrotnym
ukośnikiem.
.PP
Kilka przykładów:
.sp
?f%f:Standardowe wejście.
.sp
Ta zachęta wypisuje nazwę pliku, jeśli jest znana, w przeciwnym razie
łańcuch "Standardowe wejście".
.sp
?f%f .?ltLinia %lt:?pt%pt\\%:?btBajt %bt:-...
.sp
Ta zachęta wypisze nazwę pliku, jeśli jest znana.  Po nazwie pliku
następuje numer linii, jeśli znany, w przeciwnym razie pozycja procentowa,
jeśli znana, w przeciwnym razie offset bajtowy, jeśli znany.  W przeciwnym
razie wypisywany jest myślnik.  Zauważ, że każdy znak zapytania ma 
odpowiadającą mu kropkę, i że % po %pt jest wstawiony dosłownie poprzez
poprzedzenie go odwrotnym ukośnikiem.
.sp
?n?f%f\ .?m(file\ %i\ of\ %m)\ ..?e(END)\ ?x-\ Next\:\ %x..%t
.sp
To wypisuje nazwę pliku, jeśli jest to pierwsza zachęta w pliku,
plus komunikat "file N of N", jeśli istnieje więcej niż jeden
plik wejściowy.  Następnie, jeśli jesteśmy na końcu pliku, wypisywany
jest łańcuch "(END)" plus nazwa następnego pliku, jeśli istnieje.
Na końcu obcinane są wszelkie końcowe spacje.  Jest to zachęta domyślna.
Dla odniesienia, poniżej podano wartości domyślne pozostałych dwóch
zachęt (odpowiednio \-m i \-M).  Każda złamana jest w dwie linie, ale
tylko dla czytelności.
.nf
.sp
?n?f%f\ .?m(file\ %i\ of\ %m)\ ..?e(END)\ ?x-\ Next\\:\ %x.:
	?pB%pB\\%:byte\ %bB?s/%s...%t
.sp
?f%f\ .?n?m(file\ %i\ of\ %m)\ ..?ltlines\ %lt-%lb?L/%L.\ :
	byte\ %bB?s/%s.\ .?e(END)\ ?x-\ Next\\:\ %x.:?pB%pB\\%..%t
.sp
.fi
A tu jest domyślny komunikat wypisywany przez polecenie =:
.nf
.sp
?f%f\ .?m(file\ %i\ of\ %m)\ .?ltlines\ %lt-%lb?L/%L.\ .
	byte\ %bB?s/%s.\ ?e(END)\ :?pB%pB\\%..%t
.fi
.PP
Rozwijanie zachęt jest używane również do innego celu: jeśli zdefiniowano
zmienną środowiskową LESSEDIT, używana jest ona jako polecenie do
wykonania w momencie wywołania polecenia v.  Łańcuch w LESSEDIT rozwijany
jest tak samo jak łańcuch zachęty.  Domyślna wartość LESSEDIT to:
.nf
.sp
	%E\ ?lm+%lm.\ %f
.sp
.fi
Zauważ, że rozwijane jest to do nazwy edytora, plus znak + i numer
linii, plus nazwa pliku.  Jeśli twój edytor nie akceptuje składni
"+numerlinii", albo ma inne różnice w składni wywołania, można
zmienić zmienną LESSEDIT żeby zmodyfikować zachowanie domyślne.

.SH BEZPIECZEŃSTWO
Gdy zmienna środowiskowa LESSSECURE jest ustawiona na 1,
.I less
pracuje w trybie "bezpiecznym".  Oznacza to, że następujące możliwości
są wyłączone:
.RS
.IP "!"
polecenie powłoki
.IP "|"
polecenie potokowa
.IP ":e"
polecenie examine
.IP "v"
polecenie edycyjna
.IP "s  -o"
pliku logów
.IP "-k"
używanie plików lesskey
.IP "-t"
używanie plików z tagami.
.IP " "
metaznaki w nazwach plików, takie jak *
.IP " "
uzupełnianie nazwy pliku (TAB, ^L)
.RE
.PP
less może także zostać skompilowany na stałe w trybie "bezpiecznym".

.SH "ZMIENNE ŚRODOWISKOWE"
Zmienne środowiskowe mogą być określone albo w środowisku systemu, jak
zwykle, albo w pliku
.IR lesskey(1) .
Jeśli zmienne środowiskowe zdefiniowano w więcej niż jednym miejscu,
to zmienne zdefiniowane w lokalnym pliku lesskey mają priorytet nad
zmiennymi ze środowiska systemu, które z kolei ma priorytet nad zmiennymi
zdefiniowanymi w zdefiniowanymi w systemowym pliku lesskey.
.IP COLUMNS
Ustawia liczbę kolumn na ekranie.  Ma priorytet na liczbą kolumn określoną
przez zmienną TERM.
(Jednak jeśli masz system okien obsługujący TIOCGWINSZ lub WIOCGETD,
to pojęcie rozmiaru ekranu określone przez ten system jest nadrzędne
w stosunku do zmiennych środowiskowych LINES i COLUMNS).
.IP EDITOR
Nazwa edytora (używanego dla polecenia v).
.IP HOME
Nazwa katalogu domowego użytkownika (używana do znalezienia pliku lesskey
w systemach Unixowych i OS/2).
.IP "HOMEDRIVE, HOMEPATH"
Złożenie zmiennych środowiskowych HOMEDRIVE i HOMEPATH tworzy nazwę katalogu
domowego użytkownika, jeśli nie zdefiniowano zmiennej HOME (tylko w wersji
dla Windows).
.IP INIT
Nazwa katalogu inicjalizacji użytkownika (używana do znalezienia pliku lesskey
w systemach OS/2).
.IP LANG
Język określający zestaw znaków.
.IP LC_CTYPE
Język określający zestaw znaków.
.IP LESS
Opcje które są przekazywane
.I less
automatycznie.
.IP LESSANSIENDCHARS
Znaki, co do których zakłada się, że kończą sekwencje ANSI sterujące kolorem
(domyślnie "m").
.IP LESSBINFMT
Format wyświetlania znaków niedrukowalnych i niesterujących.
.IP LESSCHARDEF
Określa zestaw znaków.
.IP LESSCHARSET
Wybiera predefiniowany zestaw znaków.
.IP LESSCLOSE
wiersz poleceń wywołujący (opcjonalny) postprocesor wejścia.
.IP LESSECHO
Nazwa programu lessecho (domyślnie "lessecho").  Program lessecho używany
jest do rozwijania metaznaków, takich jak * czy ?, w nazwach plików
w systemach Unixowych.
.IP LESSEDIT
Prototypowy łańcuch dla edytora (używany dla polecenia v).  Zobacz omówienie
w sekcji ZNAKI ZACHĘTY.
.IP LESSGLOBALTAGS
Nazwa polecenia wykorzystywanego przez opcję \-t do znalezienia tagów
globalnych. Normalnie powinno to być ustawione na "global", jeśli system
ma polecenie
.I global (1).
Jeśli nie jest ustawione, tagi globalne nie są używane.
.IP LESSKEY
Nazwa domyślnego pliku lesskey(1).
.IP LESSKEY_SYSTEM
Nazwa domyślnego pliku systemowego lesskey(1).
.IP LESSMETACHARS
Lista znaków uważanych za metaznaki przez powłokę.
.IP LESSMETAESCAPE
Przedrostek, który less doda przed każdym metaznakiem w poleceniach wysyłanych
do powłoki.  Jeśli LESSMETAESCAPE jest łańcuchem pustym, polecenia zawierające
metaznaki nie będą przekazywane powłoce.
.IP LESSOPEN
wiersz poleceń wywołująca (opcjonalny) preprocesor wejścia.
.IP LESSSECURE
Uruchamia less w trybie "bezpiecznym".  Zobacz omówienie w sekcji
BEZPIECZEŃSTWO.
.IP LESSSEPARATOR
Łańcuch do dołączenia do nazwy katalogu przy dokańczaniu nazwy pliku.
.IP LINES
Ustawia liczbę linii na ekranie.  Ma priorytet nad liczbą linii określoną
przez zmienną TERM.
(Jednak jeśli masz system okien obsługujący TIOCGWINSZ lub WIOCGETD,
to pojęcie rozmiaru ekranu określone przez ten system jest nadrzędne
w stosunku do zmiennych środowiskowych LINES i COLUMNS).
.IP PATH
Ścieżka szukania użytkownika (używana do znalezienia pliku lesskey w
systemach MS-DOS i OS/2).
.IP SHELL
Powłoka używana przy wykonywaniu polecenia ! oraz do rozwijania nazw
plików.
.IP TERM
Typ terminala na którym uruchamiany jest
.IR less .
.IP VISUAL
Nazwa e
Nazwa edytora (używanego dla polecenia v).

.SH ZOBACZ TAKŻE
.BR lesskey (1),
.BR more (1),
.BR head (1).

.SH OSTRZEŻENIA
Polecenie = i znaki zachęty (chyba że zmieniono je przez \-P) podają
numery linii na górze i na dole ekranu, ale offset i pozycję procentową linii
występującej po znajdującej się na dole ekranu.
.PP
Jeśli używa się polecenia :e do nazwania więcej niż jednego pliku,
a jeden z nazwany plików był oglądany poprzednio, nowe pliki mogą
zostać dołączone do listy w nieokreślonym porządku.
.PP
Na pewnych starszych terminalach (tak zwanych terminalach z "magic cookie")
szukanie z podświetlaniem spowoduje nieprawidłowe wyświetlanie.  Na takich
terminalach szukanie z podświetlaniem jest domyślnie wyłączone, aby
uniknąć potencjalnych problemów.
.PP
W pewnych przypadkach, kiedy włączone jest szukanie z podświetleniem,
a wzorzec do szukania zaczyna się od ^, podświetlone może zostać więcej
tekstu niż pasuje.
(Ten problem nie występuje, gdy less jest skompilowany tak, by używał
pakietu POSIX-owych wyrażeń regularnych).
.PP
Przy przeglądaniu tekstu zawierającego sterujące kolorem sekwencje specjalne
ANSI, przy pomocy opcji \-R, wyszukiwanie może nie znaleźć tekstu
zawierającego w sobie taką sekwencję. Oprócz tego, wyszukiwanie może zmienić
kolor części tekstu występującego za podświetlonym.
.PP
W niektórych systemach,
.I setlocale
twierdzi że znaki ASCII od 0 do 31 są znakami sterującymi, a nie
binarnymi.  Powoduje to, że
.I less 
traktuje pewne pliki binarne jako zwykłe, niebinarne.  Aby obejść
ten problem, ustaw zmienną środowiskową LESSCHARSET na "ascii" (albo
na inny odpowiedni zestaw znaków).
.PP
Najświeższą listę błędów znanych w tej wersji less znajdziesz na
http://www.greenwoodsoftware.com/less.

.SH COPYRIGHT
Copyright (c) 2000  Mark Nudelman
.PP
less jest częścią projektu GNU i stanowi wolne oprogramowanie.
Możesz go rozprowadzać dalej i/lub modyfikować na warunkach albo
(1) Powszechnej Licencji Publicznej GNU, wydanej przez Fundację
Wolnego Oprogramowania, albo (2) Licencji Less.
Szczegóły dotyczące rozprowadzania znajdziesz w pliku README pakietu
dystrybucyjnego less.
Wraz z less powinieneś otrzymać egzemplarz Powszechnej Licencji
Publicznej GNU (GNU General Public License) - zobacz plik COPYING.
Jeśli nie - napisz do Free Software Foundation, 59 Temple Place,
Suite 330, Boston, MA  02111-1307, USA.
Powinieneś także otrzymać kopię Licencji Less - zobacz plik LICENSE.
less rozpowszechniany jest z nadzieją, iż będzie użyteczny
- jednak BEZ JAKIEJKOLWIEK GWARANCJI, nawet domyślnej gwarancji
PRZYDATNOŚCI HANDLOWEJ albo PRZYDATNOŚCI DO OKREŚLONYCH
ZASTOSOWAŃ. W celu uzyskania bliższych informacji sięgnij do
Powszechnej Licencji Publicznej GNU.

.SH AUTOR
.PP
Mark Nudelman <markn@greenwoodsoftware.com>
.br
Zgłoszenia błędów lub komentarze proszę przesyłać na powyższy adres
albo do bug-less@gnu.org.
.br
Więcej informacji znajdziesz na witrynie macierzystej programu less:
http://www.greenwoodsoftware.com/less.
.SH "INFORMACJE O TŁUMACZENIU"
Powyższe tłumaczenie pochodzi z nieistniejącego już Projektu Tłumaczenia Manuali i 
\fImoże nie być aktualne\fR. W razie zauważenia różnic między powyższym opisem
a rzeczywistym zachowaniem opisywanego programu lub funkcji, prosimy o zapoznanie 
się z oryginalną (angielską) wersją strony podręcznika za pomocą polecenia:
.IP
man \-\-locale=C 1 less
.PP
Prosimy o pomoc w aktualizacji stron man \- więcej informacji można znaleźć pod
adresem http://sourceforge.net/projects/manpages\-pl/.