.\" -*- coding: UTF-8 -*- .\" Copyright (c) 2002 Andries Brouwer .\" .\" SPDX-License-Identifier: Linux-man-pages-copyleft .\" .\"******************************************************************* .\" .\" This file was generated with po4a. Translate the source file. .\" .\"******************************************************************* .TH intro 1 "17 czerwca 2024 r." "Linux man\-pages 6.9.1" .SH NAZWA intro \- wprowadzenie do poleceń użytkownika .SH OPIS Sekcja 1. podręcznika ekranowego opisuje polecenia i narzędzia dostępne dla użytkowników, na przykład narzędzia obróbki teksów, powłoki, kompilatory, przeglądarki stron www, przeglądarki plików i obrazów, edytory itd. .SH UWAGI Linux jest odmianą systemu UNIX i uniksowe polecenia użytkownika działają całkiem podobnie pod Linuksem (oraz na wielu innych systemach uniksopodobnych, takich jak FreeBSD). .P Pod Linuksem są dostępne różne graficzne środowiska użytkownika (GUI, graphical user interface), w których można używać myszki do wykonywania różnych operacji, co pozwala zacząć pracę bez wcześniejszego przebijania się przez tony dokumentacji. Jednakże tradycyjnym środowiskiem Uniksa jest interfejs linii poleceń (CLI, command line interface), w którym wpisuje się polecenia, aby powiedzieć komputerowi, co ma zrobić. Jest to szybsze i ma większe możliwości, ale wymaga sprawdzenia, jakie te komendy są i jak ich używać. Poniżej przedstawiono podstawowe minimum, tak na początek. .SS Logowanie Aby zacząć pracę, najprawdopodobniej trzeba najpierw otworzyć sesję. Program \fBlogin\fP(1) będzie oczekiwał na wprowadzenie przez użytkownika jego nazwy i hasła, a następnie uruchomi \fIpowłokę\fP (interpreter poleceń). W przypadku środowiska graficznego, wyświetlony zostanie ekran z menu lub ikonkami i powłokę będzie można uruchomić kliknięciem myszy. Patrz także \fBxterm\fP(1). .SS "Powłoka (shell)" Polecenia są wydawane \fIpowłoce\fP, czyli interpreterowi poleceń. Nie jest ona wbudowana w system; to zwykły program. Można zmienić swoją powłokę, a każdy ma swoją ulubioną. Ta standardowa nazywa się \fIsh\fP. Patrz także: \fBash\fP(1), \fBbash\fP(1), \fBchsh\fP(1), \fBcsh\fP(1), \fBdash\fP(1), \fBksh\fP(1), \fBzsh\fP(1). .P Przykładowa sesja może wyglądać tak: .P .in +4n .EX knuth login: \fBaeb\fP Password: \fB********\fP $ \fBdate\fP wto, 6 sie 2002, 23:50:44 CEST $ \fBcal\fP Lipiec 2002 ni po wt śr cz pi so 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 \& $ \fBls\fP bin tel $ \fBls \-l\fP razem 2 drwxrwxr\-x 2 aeb 1024 07\-06 23:51 bin \-rw\-rw\-r\-\- 1 aeb 37 07\-06 23:52 tel $ \fBcat tel\fP maja 0501\-1136285 piotr 0136\-7399214 $ \fBcp tel tel2\fP $ \fBls \-l\fP razem 3 drwxr\-xr\-x 2 aeb 1024 07\-06 23:51 bin \-rw\-r\-\-r\-\- 1 aeb 37 07\-06 23:52 tel \-rw\-r\-\-r\-\- 1 aeb 37 07\-06 23:53 tel2 $ \fBmv tel tel1\fP $ \fBls \-l\fP razem 3 drwxr\-xr\-x 2 aeb 1024 07\-06 23:51 bin \-rw\-r\-\-r\-\- 1 aeb 37 07\-06 23:52 tel1 \-rw\-r\-\-r\-\- 1 aeb 37 07\-06 23:53 tel2 $ \fBdiff tel1 tel2\fP $ \fBrm tel1\fP $ \fBgrep maja tel2\fP maja 0501\-1136285 $ .EE .in .P Użycie kombinacji klawiszy Control\-D zakończyło sesję. .P Znak \fB$\fP był znakiem zachęty \[em] jest to sposób oznajmiania przez powłokę, że jest gotowa na przyjęcie kolejnego polecenia. Znak zachęty może być skonfigurowany na wiele sposobów, można w nim umieścić takie rzeczy, jak nazwa użytkownika, nazwa komputera, bieżący katalog, czas, itd. Przypisanie PS1="Co dalej, mistrzu? " zmieni znak zachęty na właśnie taki, jak podano. .P Widzieliśmy, że istnieją polecenia \fIdate\fP (wyświetla datę i czas) oraz \fIcal\fP (pokazuje kalendarz). .P Polecenie \fIls\fP listuje zawartość bieżącego katalogu \[em] mówi, jakie pliki znajdują się w katalogu. Z opcją \fI\-l\fP wyświetla długą listę, która zawiera właściciela, rozmiar i datę pliku oraz uprawnienia do czytania i/lub zmieniania pliku. Na przykład plik "tel" ma 37 bajtów, jego właścicielem jest aeb i właściciel może czytać z pliku i do niego zapisywać, inni mogą tylko czytać. Właściciela i uprawnienia można zmienić poleceniami \fIchown\fP i \fIchmod\fP. .P Polecenie \fIcat\fP wyświetla zawartość pliku. (Nazwa pochodzi od "concatenate and print" ("scal i wydrukuj"): wszystkie pliki podane jako parametry są łączone a następnie wysyłane na "standardowe wyjście" (zob. \fBstdout\fP(3)), w tym przypadku ekran terminalu). .P Polecenie \fIcp\fP (od "copy" \(em ang. kopiuj) kopiuje plik. .P Polecenie \fImv\fP (od "move" \(em ang. "przenieś") tylko zmieni mu nazwę. .P Polecenie \fIdiff\fP wyświetla różnice między dwoma plikami. Tutaj nie było żadnego wyjścia, ponieważ nie było różnic. .P Polecenie \fIrm\fP (od "remove" \(em ang. "usuń") usuwa plik i \(em bądź ostrożny! \(em plik nieodwołalnie znika. Nie ma kosza ani nic w tym rodzaju. Usunięcie oznacza utracenie pliku. .P Polecenie \fIgrep\fP (od "g/re/p") szuka wystąpień podanego łańcucha znaków w jednym lub więcej plikach. Tutaj znalazło numer telefonu Mai. .SS "Ścieżki i katalog bieżący" Pliki znajdują się w rozległym drzewie, hierarchii plików. Każda ma \fInazwę ścieżki\fP, opisującą ścieżkę z korzenia drzewa (który jest nazywany \fI/\fP) do pliku. Na przykład taką pełną ścieżką mogłoby być \fI/home/aeb/tel\fP. Ponieważ podawanie pełnych ścieżek za każdym razem nie byłoby zbyt wygodne, więc dla plików znajdujących się w bieżącym katalogu można podać tylko ostatni komponent ścieżki. To dlatego \fI/home/eb/tel\fP można skrócić do \fItel\fP, jeżeli bieżącym katalogiem jest \fI/home/aeb\fP. .P Polecenie \fIpwd\fP wyświetla nazwę bieżącego katalogu. .P Polecenie \fIcd\fP zmienia bieżący katalog. .P Porównaj polecenia \fIcd\fP i \fIpwd\fP i poznaj zastosowania \fIcd\fP: "cd", "cd .", "cd ..", "cd /" i "cd \[ti]". .SS Katalogi Polecenie \fImkdir\fP tworzy nowy katalog. .P Polecenie \fIrmdir\fP usuwa katalog, jeżeli jest pusty, lub zgłasza błąd w przeciwnym wypadku. .P Polecenie \fIfind\fP (z raczej rozbudowaną składnią) wyszuka pliki o danej nazwie lub innej właściwości. Na przykład "find . \-name tel" znalazłoby wszystkie pliki \fItel\fP, zaczynając wyszukiwanie od obecnego katalogu (który jest nazywany \fI.\fP). A "find / \-name tel" zrobiłoby to samo, ale zaczęłoby wyszukiwanie od korzenia drzewa. Ponieważ przeszukiwanie wielogigabajtowego dysku może zająć sporo czasu, czasami lepszym pomysłem może być użycie polecenia \fBlocate\fP(1). .SS "Dyski i systemy plików" Polecenie \fImount\fP dołącza system plików znaleziony na jakimś dysku (lub dyskietce, CDROM\-ie itp.) do hierarchii systemu plików. A \fIumount\fP z powrotem go odłącza. Polecenie \fIdf\fP mówi, ile wolnego miejsca pozostało na dysku. .SS Procesy W systemach uniksowych może jednocześnie działać wiele procesów, zarówno uruchomionych przez użytkownika, jak i systemowych. Procesy uruchamiane z konsoli są \fIprocesami pierwszoplanowymi\fP, a pozostałe są \fIprocesami działającymi w tle\fP. Polecenie \fIps\fP pokazuje, jakie procesy są aktywne i jakie numery zostały przypisane tym procesom. Polecenie \fIkill\fP pozwala na pozbycie się procesów. Bez żadnej opcji wysyła tylko przyjacielskie żądanie: proszę się zakończyć. A "kill \-9", po którym następuje numer procesu, natychmiast zabije proces. Procesy pierwszoplanowe mogą często zostać zabite przez naciśnięcie Control\-C. .SS "Wyszukiwanie informacji" Istnieją tysiące poleceń, każde mające wiele opcji. Tradycyjnie polecenia są udokumentowane w \fIstronach podręcznika ekranowego\fP (takich, jak ta), tak więc polecenie "man kill" dokumentuje sposób użycia polecenia "kill" (a "man man" wyświetla dokumentację programu "man"). Program \fIman\fP wyświetla tekst za pomocą \fIpager\fPa, którym zazwyczaj jest \fIless\fP. Naciśnij klawisz spacji, aby wyświetlić kolejną stronę, naciśnij q, aby zakończyć. .P Wszelka dokumentacja zwyczajowo odwołuje się do stron podręcznika ekranowego przez podanie nazwy i numeru sekcji, jak na przykład \fBman\fP(1). Strony podręcznika są zwięzłe i pozwalają na szybkie wyszukanie jakiegoś zapomnianego szczegółu. Dla nowych użytkowników użyteczny jest tekst wprowadzenia z większą liczbą przykładów i wyjaśnień. .P Z wieloma programami GNU/FSF są dostarczane pliki info. Polecenie "info info" wyświetli wprowadzenie na temat użycia programu \fIinfo\fP. .P .\" .\" Actual examples? Separate section for each of cat, cp, ...? .\" gzip, bzip2, tar, rpm Specjalne tematy są często omawiane w dokumentach HOWTO. Sprawdź zawartość katalogu \fI/usr/share/doc/howto/pl\fP lub \fI/usr/share/doc/howto/en\fP i użyj przeglądarki www, jeżeli znajdziesz tam pliki HTML. .SH "ZOBACZ TAKŻE" \fBash\fP(1), \fBbash\fP(1), \fBchsh\fP(1), \fBcsh\fP(1), \fBdash\fP(1), \fBksh\fP(1), \fBlocate\fP(1), \fBlogin\fP(1), \fBman\fP(1), \fBxterm\fP(1), \fBzsh\fP(1), \fBwait\fP(2), \fBstdout\fP(3), \fBman\-pages\fP(7), \fBstandards\fP(7) .PP .SH TŁUMACZENIE Tłumaczenie niniejszej strony podręcznika: Adam Byrtek , Robert Luberda i Michał Kułach . .PP Niniejsze tłumaczenie jest wolną dokumentacją. Bliższe informacje o warunkach licencji można uzyskać zapoznając się z .UR https://www.gnu.org/licenses/gpl-3.0.html GNU General Public License w wersji 3 .UE lub nowszej. Nie przyjmuje się ŻADNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI. .PP Błędy w tłumaczeniu strony podręcznika prosimy zgłaszać na adres listy dyskusyjnej .MT manpages-pl-list@lists.sourceforge.net .ME .