.\" -*- coding: UTF-8 -*- '\" t .\"******************************************************************* .\" .\" This file was generated with po4a. Translate the source file. .\" .\"******************************************************************* .TH LESS 1 "wersja 668: 6 października 2024 r." .SH NAZWA less \- wyświetla zawartość pliku w terminalu .SH SKŁADNIA \fBless \-?\fP .br \fBless \-\-help\fP .br \fBless \-V\fP .br \fBless \-\-version\fP .br \fBless\fP [\fB\-\fP[\fB+\fP]\fBaABcCdeEfFgGiIJKLmMnNqQrRsSuUVwWX\(ti\fP] .br [\fB\-b\fP \fIrozmiar\/\fP] [\fB\-h\fP \fIwiersze\/\fP] [\fB\-j\fP\fIwiersz\/\fP] [\fB\-k\fP \fIplikklu\/\fP] .br [\fB\-\fP{\fBoO\fP} \fIpliklog\/\fP] [\fB\-p\fP \fIwzór\/\fP] [\fB\-P\fP \fIzachęta\/\fP] [\fB\-t\fP \fItag\/\fP] .br [\fB\-T\fP \fIpliktagów\/\fP] [\fB\-x\fP \fItab\/\fP,...] [\fB\-y\fP \fIwiersze\/\fP] [\fB\-\fP[\fBz\fP] \fIwiersze\/\fP] .br [\fB\-#\fP \fIprzesunięcie\/\fP] [\fB+\fP[\fB+\fP]\fIpolecenie\/\fP] [\fB\-\-\fP] [\fIplik\/\fP]... .br (Alternatywną składnię, z długimi nazwami opcji, opisano w części OPCJE). . .SH OPIS \fBless\fP jest programem podobnym do \fBmore\fP (1), lecz z wieloma dodatkowymi funkcjami. \fBless\fP nie musi czytać całego pliku wejściowego przed rozpoczęciem, tak więc przy dużych plikach wejściowych uruchamia się szybciej niż edytory tekstu takie jak \fBvi\fP (1). \fBless\fP używa bazy termcap (w niektórych systemach terminfo), tak więc może pracować na szeregu terminali. Istnieje nawet ograniczona obsługa terminali drukujących (na terminalu drukującym, linie, które powinny zostać wypisane na górze ekranu są poprzedzone daszkiem). .PP Polecenia oparte są zarówno na \fBmore\fP jak i \fBvi\fP. Polecenia można poprzedzić liczbą dziesiętną, zwaną N w opisach poniżej. Liczba ta jest używana przez niektóre polecenia, jak to zaznaczono. . .SH POLECENIA W poniższych opisach, \(haX oznacza Control\-X, ESC oznacza klawisz ESCAPE; na przykład ESC\-v oznacza dwuznakową sekwencję ESC, potem "v". .IP "h lub H" Pomoc: wyświetla podsumowanie tych poleceń. Jeśli zapomni się wszystkich innych poleceń, należy zapamiętać właśnie to. .IP "SPACJA lub \(haV lub f lub \(haF" Przewija w przód o N wierszy, domyślnie jedno okno (zob. opcja \-z poniżej). Jeśli N wynosi więcej niż rozmiar ekranu, wyświetlany jest tylko ostatni pełny ekran. Ostrzeżenie: niektóre systemy używają \(haV jako specjalnego znaku dosłowności. .IP z Jak SPACJA, ale jeśli podano N, staje się nowym rozmiarem okna. .IP ESC\-SPACE Jak spacja, ale przewija o pełną wielkość ekranu, nawet jeśli po drodze osiągnie koniec pliku. .IP "ENTER lub RETURN lub \(haN lub e lub \(haE lub j lub \(haJ" Przewija w przód o N wierszy, domyślnie jeden. Wyświetlanych jest wszystkie N wierszy, nawet jeśli N wynosi więcej niż wielkość ekranu. .IP "d lub \(haD" Przewija w przód o N wierszy, domyślnie połowę wielkości ekranu. Jeśli podano N, staje się ono nową wartością domyślną dla kolejnych poleceń d i u. .IP "b lub \(haB lub ESC\-v" Przewija w tył o N wierszy, domyślnie jedno okno (zob. opcja \-z poniżej). Jeśli N wynosi więcej niż rozmiar ekranu, wyświetlana jest tylko ostatnia wielkość ekranowa. .IP w Jak ESC\-v, ale jeśli podano N, staje się ono nowym rozmiarem okna. .IP "y lub \(haY lub \(haP lub k lub \(haK" Przewija w tył o N wierszy, domyślnie jeden. Wyświetlanych jest wszystkie N wierszy, nawet jeśli N wynosi więcej niż wielkość ekranu. Ostrzeżenie: niektóre systemy używają \(haY jako specjalnego znaku kontroli zadań. .IP "u lub \(haU" Przewija w tył o N wierszy, domyślnie połowę wielkości ekranu. Jeśli podano N, staje się ono nową wartością domyślną dla kolejnych poleceń .IP J Jak j, lecz kontynuuje przewijanie poza koniec pliku. .IP "K lub Y" Jak k, lecz kontynuuje przewijanie poza początek pliku. .IP "ESC\-) lub STRZAŁKA_W_PRAWO" Przewija poziomo N znaków w prawo, domyślnie o połowę szerokości ekranu (zob. opcja \-#). Jeśli podano liczbę N, to staje się ona domyślna dla przyszłych poleceń STRZAŁKA_W_PRAWO i STRZAŁKA_W_LEWO. Podczas przewijania tekstu działa to tak, jakby była włączona opcja \-S (ucinania wierszy). .IP "ESC\-( lub STRZAŁKA_W_LEWO" Przewija poziomo N znaków w prawo, domyślnie o połowę szerokości ekranu (zob. opcja \-#). Jeśli podano liczbę N, to staje się ona domyślna dla przyszłych poleceń STRZAŁKA_W_PRAWO i STRZAŁKA_W_LEWO. .IP "ESC\-} lub \(haSTRZAŁKA_W_PRAWO" Przewija poziomo w prawo, aby pokazać najdłuższy wyświetlany wiersz. .IP "ESC\-{ lub \(haSTRZAŁKA_W_LEWO" Przewija poziomo w lewo, wracając do pierwszej kolumny. .IP "r lub \(haR lub \(haL" Odświeża ekran. .IP R Odświeża ekran, odrzucając wszelkie wejście z bufora. Oznacza to przeładowanie bieżącego pliku. Użyteczne jeśli plik zmienia się w trakcie oglądania. .IP F Przewija w przód, i próbuje nadal odczytywać gdy osiągnięto koniec pliku. Normalnie polecenia tego używano by znajdując się już na końcu pliku. Jest to metoda monitorowania ogona pliku który właśnie rośnie podczas oglądania (zachowanie to jest podobne do polecenia tail \-f). Aby zatrzymać oczekiwanie na kolejne dane, należy wprowadzić znak przerwania (zwykle \(haC). W systemach obsługujących \fBpoll\fP(2) można użyć również \(haX lub znaku podanego opcją \-\-intr. Jeśli wejście jest potokiem i stosowana jest opcja \-\-exit\-follow\-on\-close, \fBless\fP automatycznie przestanie oczekiwać na dane, gdy strona wejściowa potoku zostanie zamknięta. .IP ESC\-F Jak F, lecz gdy tylko odnaleziony zostanie wiersz pasujący do ostatniego wzorca wyszukiwania, jest to sygnalizowane dzwonkiem terminala, a przewijanie w przód zatrzymuje się. .IP "g lub < lub ESC\-<" Przechodzi do wiersza numer N w pliku, domyślnie pierwszego (początku pliku). (Ostrzeżenie: może to być powolne jeśli N jest duże). .IP "G lub > lub ESC\->" Przechodzi do wiersza numer N w pliku, domyślnie na koniec pliku. (Ostrzeżenie: może to być powolne jeśli N jest duże lub jeśli N jest niepodane, a czytane jest standardowe wejście zamiast pliku). .IP ESC\-G Jak G, lecz gdy nie poda się liczby N, a wejście jest standardowym wejściem, przechodzi do ostatniego zbuforowanego wiersza. .IP "p lub %" Przechodzi do pozycji N procent w pliku. N powinno zawierać się między 0 a 100 i może zawierać kropkę dziesiętną. .IP P Przechodzi do wiersza zawierającego przesunięcie bajtowe N w pliku. .IP { Jeśli w wierszu wyświetlanym na górze ekranu znajduje się otwierający nawias klamrowy, polecenie { przejdzie do odpowiadającego mu prawego nawiasu. Pasujący zamykający nawias klamrowy jest umieszczany na dole ekranu. Jeśli w wierszu na górze ekranu znajduje się więcej niż jeden nawias klamrowy, można użyć liczby N określającej N\-ty nawias w wierszu. .IP } Jeśli w wierszu wyświetlanym na dole ekranu znajduje się zamykający nawias klamrowy, polecenie } przejdzie do odpowiadającego mu prawego nawiasu. Pasujący otwierający nawias klamrowy jest umieszczany na górze ekranu. Jeśli w wierszu na dole ekranu znajduje się więcej niż jeden nawias klamrowy, można użyć liczby N określającej N\-ty nawias w wierszu. .IP ( Jak {, ale odnosi się do nawiasów okrągłych, a nie klamrowych .IP ) Jak }, ale odnosi się do nawiasów okrągłych, a nie klamrowych .IP [ Jak {, ale odnosi się do nawiasów kwadratowych, a nie klamrowych .IP ] Jak }, ale odnosi się do nawiasów kwadratowych, a nie klamrowych .IP ESC\-\(haF Po którym następują dwa znaki, zachowuje się jak {, ale używa tych dwóch znaków jako odpowiednio nawiasu otwierającego i zamykającego. Na przykład, "ESC \(haF < >" można użyć do przejścia do >, które odpowiada < wyświetlanemu w wierszu na górze ekranu. .IP ESC\-\(haB Po którym następują dwa znaki, zachowuje się jak }, ale używa tych dwóch znaków jako odpowiednio nawiasu otwierającego i zamykającego. Na przykład, "ESC \(haB < >" można użyć do przejścia do w tył do <, które odpowiada > wyświetlanemu w wierszu na dole ekranu. .IP m Po którym następuje dowolna mała lub wielka litera, oznaczając pierwszy wyświetlany wiersz tą literą. Jeśli wyświetlana jest kolumna stanu za pomocą opcji \-J, będzie tam odnotowany oznaczony wiersz. .IP M Zachowuje się jak m, lecz oznaczany jest ostatni, a nie pierwszy wyświetlany wiersz. .IP \(aq (Pojedynczy apostrof) Plus dowolna mała lub wielka litera: powraca do pozycji zaznaczonej uprzednio tą literą. Plus kolejny pojedynczy cudzysłów: wraca do pozycji, w której wykonano ostatnią "duże" polecenie przemieszczania się. Plus \(ha lub $, skacze odpowiednio na początek lub koniec pliku. Znaczniki pozycji są zachowywane przy otwieraniu nowego pliku, tak więc polecenia \(aq można użyć do przełączania między plikami wejściowymi. .IP \(haX\(haX Tak jak pojedynczy apostrof. .IP ESC\-m Plus dowolna mała lub wielka litera; usuwa oznaczenie identyfikowane tą literą. .IP /wzorzec Szuka w przód w pliku N\-tego wiersza zawierającego wzorzec. N domyślnie równa się jeden. Wzorzec to wyrażenie regularne rozpoznawane przez bibliotekę wyrażeń regularnych dostarczaną przez system użytkownika. Domyślnie, szukanie jest wrażliwe na wielkość znaków (rozróżnia się wielkie i małe litery); można to zmienić opcją \-i. Szukanie zaczyna się od pierwszego wyświetlanego wiersza (ale zob. opcje \-a i \-j, które to zmieniają). .sp Pewne znaki mają specjalne znaczenie jeśli wprowadzono je na początku wzorca; zmieniają one typ szukania, a nie są traktowane jako część wzorca: .RS .IP "\(haN lub !" Szuka wierszy, które Nie pasują do wzorca. .IP "\(haE lub *" Szuka w wielu plikach. To znaczy, jeśli szukanie doszło do końca (End) bieżącego pliku bez znalezienia dopasowania, ciągnie się ono dalej w kolejnym pliku z listy podanej w wierszu poleceń. .IP "\(haF lub @" Zaczyna szukać od pierwszego wiersza pierwszego (First) pliku z listy z wiersza poleceń, niezależnie od tego, co aktualnie wyświetlane jest na ekranie, oraz ustawień opcji \-a i \-j. .IP \(haK Podświetla każdy tekstu, który pasuje do wzorca na bieżącym ekranie, ale bez przesuwania się do pierwszego dopasowania (od Keep = utrzymaj bieżącą pozycję). .IP \(haR Nie interpretuje metaznaków wyrażeń regularnych. Wykonuje proste porównanie tekstowe. .IP \(haS Po którym następuje cyfra N z zakresu od 1 do 5. Jako pasujący do wzorca będzie uważany tylko tekst posiadający niepuste dopasowanie do N\-tego podwzorca (Subpatern) ujętego w nawiasy (obsługiwane tylko, gdy \fBless\fP zbudowano z jedną z bibliotek wyrażeń regularnych: \fBposix\fP, \fBpcre\fP lub \fBpcre2\fP). Można podać kilka modyfikatorów \(haS, aby dopasować więcej niż jeden podwzorzec. .IP \(haW Zawija (Wrap) wobec bieżącego pliku. To znaczy, jeśli szukanie doszło do końca bieżącego pliku bez znalezienia dopasowania, ciągnie się ono dalej od pierwszego wiersza bieżącego pliku, aż do wiersza, z którego je rozpoczęto. Jeśli ustawiony jest modyfikator \(haW, modyfikator \(haE jest ignorowany. .IP \(haL Następny znak jest traktowany dosłownie; tj. staje się częścią wzorca nawet, jeśli jest jednym z powyższych znaków modyfikujących wyszukiwanie. .RE .IP ?wzorzec Szuka w tył w pliku N\-tego wiersza zawierającego wzorzec. Szukanie zaczyna się od ostatniego wyświetlanego wiersza (lecz zob. opcje \-a i \-j, które to zmieniają). .sp Pewne znaki mają specjalne znaczenie, jak w poleceniu /: .RS .IP "\(haN lub !" Szuka wierszy, które Nie pasują do wzorca. .IP "\(haE lub *" Szuka w wielu plikach. To znaczy, jeśli szukanie doszło do początku bieżącego pliku bez znalezienia dopasowania, ciągnie się ono dalej w poprzednim pliku z listy podanej w wierszu poleceń. .IP "\(haF lub @" Zaczyna szukanie od ostatniego wiersza ostatniego pliku z listy z wiersza poleceń, niezależnie od tego co aktualnie wyświetlane jest na ekranie, oraz ustawień opcji \-a i \-j. .IP \(haK Jak w szukaniu w przód. .IP \(haR Jak w szukaniu w przód. .IP \(haS Jak w szukaniu w przód. .IP \(haW Zawija (Wrap) wobec bieżącego pliku. To znaczy, jeśli szukanie doszło do początku bieżącego pliku bez znalezienia dopasowania, ciągnie się ono dalej od ostatniego wiersza bieżącego pliku, aż do wiersza, z którego je rozpoczęto. .RE .IP ESC\-/wzorzec To samo co "/*". .IP ESC\-?wzorzec To samo co "?*". .IP n Powtarza poprzednie szukanie, dla N\-tego wiersza zawierającego ostatni wzorzec. Jeśli poprzednie szukanie zmodyfikowano przez \(haN, szukanie jest wykonywane dla N\-tego wiersza Nie zawierającego wzorca. Jeśli poprzednie szukanie zmodyfikowano przez \(haE, szukanie ciągnie się przez następny (lub poprzedni) plik, jeśli nie wystarczył plik bieżący. Jeśli poprzednie szukanie zmodyfikowano przez \(haR, szukanie wykonywane jest bez użycia wyrażeń regularnych. Jeśli poprzednie szukanie było zmodyfikowane przez \(haF lub \(haK, nie występuje żaden efekt. .IP N Powtarza poprzednie szukanie, ale w przeciwnym kierunku. .IP ESC\-n Powtarza poprzednie szukanie, ale przekraczając granice plików. Efekt jest taki sam, jak gdyby poprzednie szukanie zmodyfikowano przez *. .IP ESC\-N Powtarza poprzednie szukanie, ale w przeciwnym kierunku i przekraczając granice plików. .IP ESC\-u Cofa (Undo) podświetlanie szukania. Wyłącza podświetlanie łańcuchów pasujących do bieżącego wzoru szukania. Jeśli podświetlenie już jest wyłączone z powodu poprzedniego polecenia ESC\-u, włącza je z powrotem. Podświetlenie włączy też każde polecenie szukające (można je też wyłączyć przełączając opcję \-G; wówczas polecenia szukające nie włączają go z powrotem). .IP ESC\-U Jak ESC\-u lecz ponadto usuwa zachowany wzorzec wyszukiwania. Jeśli włączona jest kolumna stanu za pomocą opcji \-J, usuwa to wszystkie oznaczenia dopasowanych wyszukiwań w kolumnie stanu. .IP &wzorzec Wyświetla jedynie wiersze pasujące do wzorca; wiersze niepasujące nie są wyświetlane. Jeśli wzorzec jest pusty (jeśli wpisze się &, a potem od razu ENTER), wszelkie filtrowanie jest wyłączane i wyświetlane są wszystkie wiersze. Gdy filtrowanie jest aktywne, na początku zachęty wyświetlany jest znak et (&), jako przypomnienie, że niektóre wiersze pliku mogą być ukryte. Można podać kilka poleceń &, wówczas wyświetlone będą jedynie wiersze pasujące do wszystkich wzorców. .sp Pewne znaki mają specjalne znaczenie, jak w poleceniu /: .RS .IP "\(haN lub !" Wyświetla tylko wiersze, które Nie pasują do wzorca. .IP \(haR Nie interpretuje metaznaków wyrażeń regularnych. Wykonuje proste porównanie tekstowe. .RE .IP ":e [nazwa_pliku]" Ogląda nowy plik. Jeśli brakuje nazwy pliku, plik "bieżący" (zob. polecenia :n i :p poniżej) z listy plików z wierszu poleceń jest oglądany na nowo. Znak procentu (%) w nazwie pliku zastępowany jest nazwą pliku bieżącego. Znak kratki (#) jest zastępowany nazwą poprzednio oglądanego pliku. Jednak dwa kolejne znaki procentu są po prostu zastępowane pojedynczym znakiem procentu. Pozwala to na wprowadzenie nazwy pliku zawierającej w nazwie znak procentu. Podobnie, dwa kolejne znaki kratki są zastępowane pojedynczym znakiem kratki. Nazwa pliku wstawiana jest do listy plików z wiersza poleceń, tak aby można ją było obejrzeć kolejnymi poleceniami :n i :p. Jeśli nazwa pliku składa się z kilku plików, wszystkie one są wstawiane do listy plików i oglądany jest pierwszy z nich. Jeśli nazwa pliku zawiera jedną lub więcej spacji, cała nazwa musi być ujęta w cudzysłowy (zob. też opcja \-"). .IP "\(haX\(haV lub E" To samo co :e. Uwaga: niektóre systemy używają \(haV jako specjalnego znaku dosłowności. W takich systemach użycie \(haV może być niemożliwe. .IP :n Ogląda następny plik (z listy plików podanej w wierszu poleceń). Jeśli podano liczbę N, wyświetlany jest N\-ty następny plik. .IP :p Ogląda poprzedni plik (z listy plików podanej w wierszu poleceń). Jeśli podano liczbę N, wyświetlany jest N\-ty poprzedni plik. .IP :x Ogląda pierwszy plik z listy plików podanej w wierszu poleceń. Jeśli podano liczbę N, wyświetlany jest N\-ty plik na liście. .IP :d Usuwa bieżący plik z listy plików. .IP t Przechodzi do następnego tagu (znacznika), jeśli dla bieżącego wystąpiło więcej niż jedno dopasowanie. Tagi omówiono dokładniej w opisie opcji \-t. .IP T Przejście do poprzedniego tagu, jeśli dla bieżącego wystąpiło więcej niż jedno dopasowanie. .IP "\(haO\(haN lub \(haOn" Wyszukuje w przód N\-tego następnego odnośnika OSC 8 w pliku. .IP "\(haO\(haP lub \(haOp" Wyszukuje w tył N\-tego poprzedniego odnośnika OSC 8 w pliku. .IP "\(haO\(haL lub \(haOl" Przechodzi do wybranego aktualnie odnośnika OSC 8 .IP "= lub \(haG lub :f" Wypisuje pewne informacje o pliku właśnie oglądanym, w tym jego nazwę oraz numer wiersza i przesunięcie bajtowego dolnego wyświetlanego wiersza. Jeśli to możliwe, wypisywana jest także długość pliku, ilość wierszy w pliku oraz procentowa wielkość pliku ponad ostatnim wyświetlanym wierszem. .IP \- Plus jedna lub więcej opcji wiersza poleceń (zob. OPCJE poniżej): zmienia ustawienie tej opcji i wypisuje komunikat opisujący nowe ustawienie. Jeśli bezpośrednio po kresce zostanie wprowadzone \(haP (CONTROL\-P), to ustawienie danej opcji jest zmieniane, ale bez wypisywania komunikatu. Jeśli opcja ma wartość liczbową (jak \-b lub \-h) lub łańcuchową (jak \-P lub \-t), wartość można wprowadzić tuż po literze opcji. Jeśli nie wprowadzono nowej wartości, wypisywany jest komunikat o bieżącym ustawieniu i nic nie ulega zmianie. .IP \-\- Jak polecenie \-, ale przyjmuje jako argument długą nazwę opcji (zob. OPCJE poniżej), a nie pojedynczą literę opcji. Po wpisaniu nazwy opcji konieczne jest wciśnięcie klawisza ENTER lub RETURN. \(haP bezpośrednio po drugiej kresce eliminuje wypisywanie komunikatu opisującego nowe ustawienie, tak jak w poleceniu \-. .IP \-+ Plus jedna z liter opcji wiersza poleceń; przywraca opcję do ustawienia domyślnego i wypisuje komunikat opisujący nowe ustawienie (polecenie "\-+\fIX\fP" dokonuje tego samego co opcja "\-+\fIX\fP" w wierszu poleceń). Nie działa to dla opcji mających wartość łańcuchową. .IP \-\-+ Jak polecenie \-+, ale pobiera długą nazwę opcji zamiast pojedynczej litery opcji. .IP \-! Plus jedna z liter opcji wiersza poleceń; ustawia opcję na wartość przeciwną ustawieniu domyślnego i wypisuje komunikat opisujący nowe ustawienie. Nie działa to dla opcji mających wartość liczbową lub łańcuchową. .IP \-\-! Jak polecenie \-!\&, ale pobiera długą nazwę opcji zamiast pojedynczej litery opcji. .IP _ (podkreślenie) Plus jedna z liter opcji wiersza poleceń; wypisuje komunikat opisujący bieżące ustawienie tej opcji. Nie zmienia ustawienia. .IP __ (podwojone podkreślenie) Jak polecenie _ (podkreślenie), ale pobiera długą nazwę opcji zamiast pojedynczej litery opcji. Po wpisaniu nazwy opcji trzeba nacisnąć klawisz ENTER lub RETURN. .IP +polecenie Powoduje, że podane polecenie jest wykonywane za każdym razem, gdy oglądany jest nowy plik. Na przykład, +G powoduje, że \fBless\fP zaczyna wyświetlanie każdego pliku od końca zamiast od początku. .IP V Wypisuje numer bieżącej wersji \fBless\fP. .IP "q lub Q lub :q lub :Q lub ZZ" Kończy działanie \fBless\fP. .PP Następujące siedem poleceń może, ale nie musi być prawidłowych, zależnie od używanej instalacji. . .IP v Wywołuje edytor do edycji właśnie oglądanego pliku. Edytor pobierany jest pobierany ze zmiennej środowiskowej VISUAL, jeśli ta jest określona, lub EDITOR, jeśli VISUAL nie jest określona, a w każdym razie domyślnie "vi", jeśli ani VISUAL ani EDITOR jest określona. Zob. też omówienie LESSEDIT po sekcji o ZNAKACH ZACHĘTY poniżej. .IP "! polecenie\-powłoki" Invokes a shell to run the shell\-command given. A percent sign (%) in the command is replaced by the name of the current file. A pound sign (#) is replaced by the name of the previously examined file. "!!" repeats the last shell command. "!" with no shell command simply invokes a shell. If a \(haP (CONTROL\-P) is entered immediately after the !, no "done" message is printed after the shell command is executed. On Unix systems, the shell is taken from the environment variable SHELL, or defaults to "sh". On MS\-DOS, Windows, and OS/2 systems, the shell is the normal command processor. .IP "# polecenie\-powłoki" Podobne do polecenia "!", lecz polecenie jest rozwijane w ten sam sposób co łańcuch zachęty. Przykładowo, nazwa bieżącego pliku byłaby oznaczona jako "%f". .IP "| polecenie\-powłoki" represents any mark letter. Pipes a section of the input file to the given shell command. The section of the file to be piped is between the position marked by the letter and the current screen. The entire current screen is included, regardless of whether the marked position is before or after the current screen. may also be \(ha or $ to indicate beginning or end of file respectively. If is \&.\& or newline, the current screen is piped. If a \(haP (CONTROL\-P) is entered immediately after the mark letter, no "done" message is printed after the shell command is executed. .IP "s nazwa_pliku" Zapisuje wejście do pliku. Działa to tylko wtedy, gdy wejście jest potokiem, a nie zwyczajnym plikiem. .IP \(haO\(haO .RS Run a shell command to open the URI in the current OSC 8 hyperlink, selected by a previous \(haO\(haN or \(haO\(haP command. To find the shell command, the environment variable named "LESS_OSC8_xxx" is read, where "xxx" is the scheme from the URI (the part before the first colon), or is empty if there is no colon in the URI. The value of the environment variable is then expanded in the same way as prompt strings (in particular, any instance of "%o" is replaced with the URI) to produce an OSC 8 "handler" shell command. The standard output from the handler is an "opener" shell command which is then executed to open the URI. .PP Istnieją dwa szczególne przypadki: .RS .IP 1. If the URI begins with "#", the remainder of the URI is taken to be the value of the id parameter in another OSC 8 link in the same file, and \(haO\(haO will simply jump to that link. .IP 2. If the opener begins with the characters ":e" followed by whitespace and a filename, then instead of running the opener as a shell command, the specified filename is opened in the current instance of \fBless\fP. .RE .PP In a simple case where the opener accepts the complete URI as a command line parameter, the handler may be as simple as .nf .sp echo mybrowser '%o' .sp .fi In other cases, the URI may need to be modified, so the handler may have to do some manipulation of the %o value. .PP If the LESS_OSC8_xxx variable is not set, the variable LESS_OSC8_ANY is tried. If neither LESS_OSC8_xxx nor LESS_OSC8_ANY is set, links using the "xxx" scheme cannot be opened. However, there are default handlers for the schemes "man" (used when LESS_OSC8_man is not set) and "file" (used when LESS_OSC8_file is not set), which should work on systems which provide the \fBsed\fP(1) command and a shell with syntax compatible with the Bourne shell \fBsh\fP(1). If you use LESS_OSC8_ANY to override LESS_OSC8_file, you must set LESS_OSC8_file to "\-" to indicate that the default value should not be used, and likewise for LESS_OSC8_man. .PP The URI passed to an OSC8 handler via %o is guaranteed not to contain any single quote or double quote characters, but it may contain any other shell metacharacters such as semicolons, dollar signs, ampersands, etc. The handler should take care to appropriately quote parameters in the opener command, to prevent execution of unintended shell commands in the case of opening a URI which contains shell metacharacters. Also, since the handler command is expanded like a command prompt, any metacharacters interpreted by prompt expansion (such as percent, dot, colon, backslash, etc.) must be escaped with a backslash (see the PROMPTS section for details). .RE .IP \(haX Gdy wyświetlany jest komunikat "Waiting for data" (oczekiwanie na dane), na przykład w trakcie polecenia F, wciśnięcie \(haX przerwie czekanie przez \fBless\fP i wróci do zachęty. Może to spowodować zinterpretowanie tej sytuacji przez \fBless\fP w ten sposób, że plik kończy się w bieżącym położeniu, co z kolei może zmusić do użycia polecenia R lub F, aby zobaczyć następne dane. Opcją \-\-intr można zmienić domyślny znak \(haX. Polecenie to działa jedynie w systemach obsługujących funkcję \fBpoll\fP(2). W systemach bez \fBpoll\fP(2), można w zamian skorzystać ze znaku przerwania (zwykle \(haC). . .SH OPCJE Opcje wiersza poleceń są opisane poniżej. Większość opcji można zmieniać w trakcie działania \fBless\fP, używając polecenia "\-". .PP Niektóre opcje można podać w jednej z dwu postaci: albo kreski z pojedynczą literą albo dwu kresek z następującą po nich długą nazwą opcji. Długie nazwy opcji można skracać, o ile skrót jest jednoznaczny. Na przykład, \-\-quit\-at\-eof można skrócić do \-\-quit, ale nie do \-\-qui, ponieważ na \-\-qui zaczynają się zarówno \-\-quit\-at\-eof, jak i \-\-quiet. Niektóre z długich nazw opcji zapisane są wielkimi literami, jak \-\-QUIT\-AT\-EOF, odróżniane od \-\-quit\-at\-eof. Takie nazwy wymagają wielkiej tylko pierwszej litery, reszta może być podana małymi lub wielkimi. Na przykład, \-\-Quit\-at\-eof jest równoważnikiem \-\-QUIT\-AT\-EOF. .PP Opcje pobierane są także ze zmiennej środowiskowej LESS. Na przykład, żeby uniknąć pisania "less \-options \&...\&" za każdym wywołaniem \fBless\fP, można napisać w \fBcsh\fP: .sp setenv LESS "\-options" .sp lub, jeśli używa się \fBsh\fP: .sp LESS="\-options"; export LESS .sp W systemach MS\-DOS i Windows cudzysłowy nie są wymagane, ale należy uważać, aby znaki procenta w łańcuchach opcji nie zostały zinterpretowane jako zmienne środowiskowe. .sp Zmienna środowiskowa analizowana jest przed wierszem poleceń, tak więc opcje wiersza poleceń unieważniają zmienną LESS. Jeśli jakaś opcja pojawia się w zmiennej LESS, można przywrócić jej wartość domyślną poprzedzając w wierszu poleceń opcję znakami "\-+". .sp Niektóre opcje, takie jak \-k lub \-D wymagają łańcucha, który występuje po literze opcji. Łańcuch takiej opcji jest uważany za zakończony, gdy odnaleziony zostanie znak dolara ($). Na przykład, można ustawić dwie opcje \-D w następujący sposób: .sp LESS="Dnwb$Dsbw" .sp Jeśli podano wcześniej opcję \-\-use\-backslash, to można umieścić literalny znak dolara lub odwrotnego ukośnika, poprzedzając je odwrotnym ukośnikiem. Jeśli nie zastosowano opcji \-\-use\-backslash, to odwrotne ukośniki nie są traktowane w specjalny sposób i nie da się podać znaku dolara w łańcuchu opcji. .IP "\-? lub \-\-help" Opcja ta wyświetla podsumowanie poleceń akceptowanych przez \fBless\fP (to samo co polecenie h). Zależnie od tego, jak używana powłoka interpretuje znak zapytania, może być koniecznym zacytowanie go, jako "\-\e?". .IP "\-a lub \-\-search\-skip\-screen" Domyślnie, wyszukiwanie w przód rozpoczyna się od góry wyświetlanego ekranu, a wyszukiwanie wstecz rozpoczyna się od dołu wyświetlanego ekranu (za wyjątkiem powtarzanego wyszukiwania, wywoływanego poleceniami n lub N, które rozpoczynają się, odpowiednio, po lub przed wierszem "docelowym"; więcej o wierszu docelowym przy opisie opcji \-j). Opcja \-a powoduje, że wyszukiwanie w przód rozpocznie się od dołu wyświetlanego ekranu, a wyszukiwanie wstecz rozpocznie się od góry wyświetlanego ekranu, czyli pominięte będą wszelkie wiersze wyświetlone na ekranie. .IP "\-A lub \-\-SEARCH\-SKIP\-SCREEN" Powoduje, że wszelkie wyszukiwania w przód (nie tylko wyszukiwania, które nie są powtarzane) rozpoczynają się po wierszu docelowym, a wszelkie wyszukiwania wstecz rozpoczynają się tuż przed wierszem docelowym. Wyszukiwania w przód pominą zatem część wyświetlanego ekranu (od pierwszego wiersza do wiersza docelowego włącznie). Analogicznie, wyszukiwanie wstecz pominie wyświetlany ekran od ostatniego wiersza do wiersza docelowego włącznie. Było to domyślne zachowanie programu less w wersjach wcześniejszych niż 441. .IP "\-b\fIn\fP lub \-\-buffers=\fIn\fP" Podaje, w kilobajtach (1024 bajtów), ilość pamięci na buforowanie, jakiej \fBless\fP użyje dla każdego pliku. Domyślnie dla każdego pliku używany jest bufor 64\ KB (chyba że plik jest potokiem \- zob. opcja \-B). Użycie opcji \-b powoduje, że zamiast tego dla każdego pliku zostanie użyty bufor o wielkości \fIn\fP kilobajtów. Jeśli \fIn\fP wynosi \-1, to bufory są nieograniczone, to znaczy, do pamięci może być wczytany cały plik. .IP "\-B lub \-\-auto\-buffers" Domyślnie, kiedy dane są odczytywane z potoku, bufory są alokowane automatycznie, w miarę potrzeby. Jeśli przez potok czytana jest duża ilość danych, może to spowodować zaalokowanie znacznej ilości pamięci. Opcja \-B wyłącza ową automatyczną alokację buforów dla potoków, tak że przydzielane jest im tylko 64\ KB (lub wielkość bufora podana opcją \-b). Uwaga: używanie \-B może spowodować nieprawidłowe wyświetlanie, ponieważ w pamięci trzymana jest tylko ostatnio oglądana część danych z potoku; wszelkie poprzednie dane są tracone. Utracone znaki są wyświetlane jako znaki zapytania. .IP "\-c lub \-\-clear\-screen" Powoduje że pełne odświeżania ekranu są rysowane od górnego wiersza w dół. Domyślnie, pełne odświeżania ekranu są dokonywane poprzez przewijanie z dołu ekranu. .IP "\-C lub \-\-CLEAR\-SCREEN" Jak \-c, dla kompatybilności ze starszymi wersjami \fBless\fP. .IP "\-d lub \-\-dumb" Opcja \fI\-d\fP wyłącza komunikat o błędzie wyświetlany zwykle jeśli terminal jest niemy, to jest, brakuje w nim ważnych zdolności, takich jak możliwość odświeżania ekranu lub przewijania w tył. Opcja \-d nie zmienia w każdym razie zachowania \fBless\fP na niemym terminalu. .IP "\-D\fBx\fP\fIkolor\fP lub \-\-color=\fBx\fP\fIkolor\fP" Zmienia kolor różnych części wyświetlanego tekstu. \fBx\fP jest pojedynczym znakiem wybierającym typ tekstu, którego kolor jest ustawiany: .RS .IP B Znaki binarne. .IP C Znaki sterujące (Control). .IP E Błędy i komunikaty informacyjne (Error). .IP H Wiersze i kolumny nagłówka, ustawiane za pomocą opcji \-\-header. .IP M Oznaczenia literowe z kolumny stanu (Mark). .IP N Numery wierszy włączone opcją \-N. .IP P Zachęty (Prompt). .IP R Znak rscroll (obcinania wierszy). .IP S Wyniki wyszukiwania (Search). .IP W Podświetlenie włączone opcją \-w. .IP 1\-5 Tekst w wynikach wyszukiwania dopasowany do od pierwszego do piątego podwzorca ujętego w nawiasy. Kolorowanie podwzorców działa wyłącznie, jeśli \fBless\fP zbudowano z jedną z bibliotek wyrażeń regularnych: \fBposix\fP, \fBpcre\fP lub \fBpcre2\fP. .IP d Tekst pogrubiony. .IP k Tekst migający. .IP s Tekst standardowy. .IP u Tekst podkreślony. .RE .RS The uppercase letters and digits can be used only when the \-\-use\-color option is enabled. When text color is specified by both an uppercase letter and a lowercase letter, the uppercase letter takes precedence. For example, error messages are normally displayed as standout text. So if both "s" and "E" are given a color, the "E" color applies to error messages, and the "s" color applies to other standout text. The lowercase letters refer to bold and underline text formed by overstriking with backspaces (see the \-U option) and to non\-content text (such as line numbers and prompts), but not to text formatted using ANSI escape sequences with the \-R option (but see the note below for different behavior on Windows and MS\-DOS). .PP Po małej literze można dopisać + aby wskazać, że oprócz podanego koloru, font ma być zmieniony wedle zwykłych reguł. Na przykład \-Dug wyświetli podkreślony tekst jako zielony bez podkreślenia; kolor zielony zastąpił zwykłe formatowanie podkreślające. Natomiast \-Du+g wyświetli podkreślony tekst jako zielony i podkreślony. .PP \fIcolor\fP jest albo 4\-bitowym łańcuchem kolorów, albo 8\-bitowym łańcuchem kolorów: .PP 4\-bitowy łańcuch kolorów składa się z jednego lub dwóch znaków, gdzie pierwszy kolor jest kolorem pierwszego planu, a drugi podaje kolor tła: .IP b niebieski (blue) .IP c cyjan .IP g zielony (green) .IP k czarny (blacK) .IP m magenta .IP r czerwony (red) .IP w biały (white) .IP y żółty (yellow) .PP Odpowiednia wielka litera wskazuje jaśniejszy odcień koloru. Przykładowo \-DNGk wyświetli numery wierszy jako jasnozielony tekst na czarnym tle, a \-DEbR wyświetli komunikaty o błędach jako niebieski tekst na jasnoczerwonym tle. Jeśli jakiś znak poda się jako "\-" lub zostanie pominięty, odpowiadający kolor jest ustawiany na taki, jak normalnego tekstu. .PP 8\-\-bitowy łańcuch kolorów jest jedną lub dwiema dziesiętnymi liczbami całkowitymi rozdzielonymi kropką, w której pierwsza liczba określa kolor pierwszego planu, a druga kolor tła. Każda liczba jest wartością z zakresu od 0 do 255 włącznie, która wybiera wartość koloru "CSI 38;5" (zob. .nh https://en.wikipedia.org/wiki/ANSI_escape_code#SGR). .hy Jeśli poda się jako liczbę "\-" lub pominie się ją, odpowiedni kolor jest ustawiany na kolor zwykłego tekstu. .PP Po 4\-bitowym lub 8\-bitowym łańcuchu koloru może wystąpić jeden lub więcej poniższych znaków, ustawiających oprócz koloru atrybuty tekstu. .IP "s lub ~" Inwersja .IP "u lub _" Podkreślenie .IP "d lub *" Pogrubienie .IP "l lub &" Miganie .PP W systemach MS\-DOS i Windows opcja \-\-color działa odmiennie od powyższego opisu w następujących kwestiach: .IP \(bu Atrybuty pogrubienia (d i *) oraz migania (l i &) tekstu na końcu łańcucha koloru nie są obsługiwane. .IP \(bu Lowercase color selector letters refer to text formatted by ANSI escape sequences with \-R, in addition to overstruck and non\-content text (but see \-Da). .IP \(bu For historical reasons, when a lowercase color selector letter is followed by a numeric color value, the number is not interpreted as an "CSI 38;5" color value as described above, but instead as a 4\-bit .nh CHAR_INFO.Attributes .hy value, between 0 and 15 inclusive (see .nh https://learn.microsoft.com/en\-us/windows/console/char\-info\-str). .hy To avoid confusion, it is recommended that the equivalent letters rather than numbers be used after a lowercase color selector on MS\-DOS/Windows. .IP \(bu Numeric color values ("CSI 38;5" color) following an uppercase color selector letter are not supported on systems earlier than Windows 10. .IP \(bu Only a limited set of ANSI escape sequences to set color in the content work correctly. 4\-bit color sequences work, but "CSI 38;5" color sequences do not. .IP \(bu The \-Da option makes the behavior of \-\-color more similar to its behavior on non\-MS\-DOS/Windows systems by (1) making lowercase color selector letters not affect text formatted with ANSI escape sequences, and (2) allowing "CSI 38;5" color sequences in the content work by passing them to the terminal (only on Windows 10 and later; on earlier Windows systems, such sequences do not work regardless of the setting of \-Da). .RE .IP "\-e lub \-\-quit\-at\-eof" Powoduje że \fBless\fP automatycznie kończy pracę, gdy za drugim razem osiągnie koniec pliku. Domyślnie, jedyną metodą wyjścia z \fBless\fP jest polecenie "q". .IP "\-E lub \-\-QUIT\-AT\-EOF" Powoduje, że \fBless\fP automatycznie kończy pracę, gdy tylko osiągnie koniec pliku. .IP "\-f lub \-\-force" Wymusza otwieranie plików nieregularnych (plik nieregularny to katalog lub specjalny plik urządzenia). Wyłącza również komunikat ostrzegawczy gdy otwierany jest plik binarny. Domyślnie \fBless\fP odmówi otwarcia pliku nieregularnego. Proszę zauważyć, że niektóre systemy operacyjne nie pozwalają na odczyt katalogów, nawet z opcją \-f. .IP "\-F lub \-\-quit\-if\-one\-screen" Powoduje, że \fBless\fP automatycznie kończy pracę, jeśli cały plik da się wyświetlić na jednym ekranie. .IP "\-g lub \-\-hilite\-search" Normalnie \fBless\fP podświetla WSZYSTKIE łańcuchy, które pasują do ostatniego polecenia szukania. Opcja \-g zmienia to zachowanie, każąc podświetlać tylko ten konkretny łańcuch, który znaleziono ostatnim poleceniem szukania. Może to spowodować, że \fBless\fP będzie pracował nieco szybciej niż domyślnie. .IP "\-G lub \-\-HILITE\-SEARCH" Opcja \-G wyłącza wszystkie podświetlania łańcuchów znalezionych poleceniami szukania. .IP "\-h\fIn\fP lub \-\-max\-back\-scroll=\fIn\fP" Określa maksymalną liczbę wierszy do przewijania w tył. Jeśli koniecznym jest przewinięcie w tył o więcej niż \fIn\fP wierszy, ekran jest odświeżany w kierunku w przód. Jeśli terminal nie ma możliwości przewijania w dół, zakładane jest \-h0). .IP "\-i lub \-\-ignore\-case" Powoduje, że szukania ignorują wielkość liter; to jest, litery małe i wielkie są uważane za identyczne. Opcja ta jest ignorowana jeśli we wzorcu szukania wystąpią jakiekolwiek wielkie litery; innymi słowy, jeśli wzorzec zawiera wielkie litery, szukanie nastąpi z uwzględnieniem wielkości liter. .IP "\-I lub \-\-IGNORE\-CASE" Jak \-i, ale szukania ignorują wielkość liter nawet jeśli wzór zawiera wielkie litery. .IP "\-j\fIn\fP lub \-\-jump\-target=\fIn\fP" Specifies a line on the screen where the "target" line is to be positioned. The target line is the line specified by any command to search for a pattern, jump to a line number, jump to a file percentage or jump to a tag. The screen line may be specified by a number: the top line on the screen is 1, the next is 2, and so on. The number may be negative to specify a line relative to the bottom of the screen: the bottom line on the screen is \-1, the second to the bottom is \-2, and so on. Alternately, the screen line may be specified as a fraction of the height of the screen, starting with a decimal point: \&.5 is in the middle of the screen, \&.3 is three tenths down from the first line, and so on. If the line is specified as a fraction, the actual line number is recalculated if the terminal window is resized. If the \-\-header option is used and the target line specified by \-j would be obscured by the header, the target line is moved to the first line after the header. While the \-\-header option is active, the \-S option is ignored, and lines longer than the screen width are truncated. .RS .PP If any form of the \-j option is used, repeated forward searches (invoked with "n" or "N") begin at the line immediately after the target line, and repeated backward searches begin at the target line, unless changed by \-a or \-A. For example, if "\-j4" is used, the target line is the fourth line on the screen, so forward searches begin at the fifth line on the screen. However nonrepeated searches (invoked with "/" or "?") always begin at the start or end of the current screen respectively. .RE .IP "\-J lub \-\-status\-column" Wyświetla kolumnę stanu na lewym brzegu ekranu. W kolumnie stanu może być wyświetlony jeden z następujących znaków: .RS .IP > Wiersz został obcięty przez opcję \-S, a tekst obcięty przez prawą krawędź ekranu zawiera dopasowanie bieżącego wyszukiwania. .IP < Wiersz został przesunięty w poziomie, a tekst przesunięty za lewą krawędź ekranu zawiera dopasowanie bieżącego wyszukiwania. .IP = Wiersz został obcięty i przesunięty, a dopasowania znajdują się poza obiema stronami ekranu. .IP * Występują dopasowania w widocznej części wiersza, a nie występują po prawej lub lewej jego stronie. .IP "a\-z, A\-Z" Wiersz został oznaczony wskazaną literą, za pomocą polecenia \-m. .RE .IP "\-k\fInazwa_pliku\fP lub \-\-lesskey\-file=\fInazwa_pliku\fP" Każe \fBless\fP otworzyć i zinterpretować wskazany plik jako plik binarny \fBlesskey\fP(1). Można podać wielokrotne opcje \-k. Jeśli ustawiona jest zmienna środowiskowa LESSKEY lub LESSKEY_SYSTEM, albo jeśli plik lesskey znajduje się w standardowym miejscu (zobacz PRZYPISANIA KLAWISZY), jest on także używany jako plik \fBlesskey\fP. Proszę zapoznać się z ostrzeżeniem przy "\-\-lesskey\-content" poniżej. .IP \-\-lesskey\-src=\fInazwa_pliku\fP Causes \fBless\fP to open and interpret the named file as a \fBlesskey\fP(1) source file. If the LESSKEYIN or LESSKEYIN_SYSTEM environment variable is set, or if a lesskey source file is found in a standard place (see KEY BINDINGS), it is also used as a \fIlesskey source\fP file. Prior to version 582, the \fBlesskey\fP program needed to be run to convert a \fIlesskey source\fP file to a \fIlesskey binary\fP file for \fBless\fP to use. Newer versions of \fBless\fP read the \fIlesskey source\fP file directly and ignore the binary file if the source file exists. Note the warning under "\-\-lesskey\-content" below. .IP \-\-lesskey\-content=\fItekst\fP Causes less to interpret the specified text as the contents of a \fBlesskey\fP(1) source file. In the text, \fBlesskey\fP lines may be separated by either newlines as usual, or by semicolons. A literal semicolon may be represented by a backslash followed by a semicolon. .sp Warning: certain environment variables such as LESS, LESSSECURE, LESSCHARSET and others, which are used early in startup, cannot be set in a file specified by a command line option (\-\-lesskey, \-\-lesskey\-src or \-\-lesskey\-content). When using a \fBlesskey\fP file to set environment variables, it is safer to use the default lesskey file, or to specify the file using the LESSKEYIN or LESSKEY_CONTENT environment variables rather than using a command line option. .IP "\-K lub \-\-quit\-on\-intr" Powoduje, że \fBless\fP natychmiast zakończy działanie (ze statusem 2), po wpisaniu znaku przerwania (zwykle \(haC). Standardowo znak przerwania powoduje zatrzymanie przez \fBless\fP bieżącego działania i powrót do znaku zachęty. Proszę zauważyć, że opcja ta czyni niemożliwym powrót do zachęty z polecenia "F". .IP "\-L lub \-\-no\-lessopen" Ignoruje zmienną środowiskową LESSOPEN (zob. rozdział PREPROCESOR WEJŚCIA poniżej). Opcję tę można ustawić także z \fBless\fP, lecz zadziała wówczas tylko do plików otwieranych później, a nie do bieżącego pliku. .IP "\-m lub \-\-long\-prompt" Powoduje że \fBless\fP pokazuje rozwinięty znak zachęty (jak \fBmore\fP(1)), z procentową pozycją w pliku. Domyślnie, znakiem zachęty \fBless\fP jest dwukropek. .IP "\-M lub \-\-LONG\-PROMPT" Powoduje, że \fBless\fP wyświetla jeszcze bardziej szczegółową zachętę niż \fBmore\fP(1). .IP "\-n lub \-\-line\-numbers" Wyłącza numery wierszy. Wartość domyślna (używanie numerów wierszy) może spowodować, że \fBless\fP będzie działał w niektórych przypadkach wolniej, zwłaszcza z bardzo dużym plikiem wejściowym. Wyłączenie numerów wierszy opcją \fI\-n\fP pozwoli uniknąć tego problemu. Używanie numerów wierszy oznacza: numer wiersza będzie wyświetlany w rozwiniętym znaku zachęty i poleceniu =, a polecenie v przekaże bieżący numer wiersza edytorowi (zob. także omówienie LESSEDIT i ZNAKÓW ZACHĘTY poniżej). .IP "\-N lub \-\-LINE\-NUMBERS" Powoduje, że na początku każdego wiersza ekranowego wyświetlane są numery wierszy. .IP "\-o\fInazwa_pliku\fP lub \-\-log\-file=\fInazwa_pliku\fP" Powoduje, że \fBless\fP podczas przeglądania otrzymanego wejścia kopiuje je do wskazanego pliku. Działa to tylko wtedy gdy plik wejściowy jest potokiem, a nie zwykłym plikiem. Jeśli podany plik już istnieje, \fBless\fP zapyta o potwierdzenie przed nadpisaniem go. .IP "\-O\fInazwa_pliku\fP lub \-\-LOG\-FILE=\fInazwa_pliku\fP" Opcja \-O jest podobna do \-o, ale nadpisze istniejący plik bez pytania o potwierdzenie. .sp Jeśli nie podano pliku logu, opcji \-o i \-O można użyć z wnętrza \fBless\fP do jego określenia. Bez nazwy pliku, będą one po prostu podawać nazwę pliku logu. Polecenie "s" jest równoważne podaniu \-o z wnętrza \fBless\fP. .IP "\-p\fIwzorzec\fP lub \-\-pattern=\fIwzorzec\fP" Opcja \-p w wierszu poleceń jest równoważna podaniu wzorca +/\fIwzorzec\fP; to znaczy, nakazuje \fBless\fP aby rozpoczął od pierwszego wystąpienia \fIwzorzec\fP w pliku. .IP "\-P\fIzachęta\fP lub \-\-prompt=\fIzachęta\fP" Daje metodę przystosowania trzech stylów znaku zachęty do własnych upodobań. Normalnie umieszcza się ją w zmiennej środowiskowej LESS, zamiast wpisywać po każdym poleceniu \fBless\fP. Taka opcja musi być albo ostatnią opcją w zmiennej LESS, albo być zakończona znakiem dolara. \-Ps plus łańcuch zmienia domyślną (krótką) zachętę na ten łańcuch. \-Pm zmienia średnią (\-m) zachętę. \-PM zmienia długą (\-M) zachętę. \-Ph zmienia zachętę na ekranie pomocy. \-P= zmienia komunikat wypisywany poleceniem =. \-Pw zmienia komunikat wypisywany podczas oczekiwania na dane (w poleceniu "F"). .sp 1 Wszystkie łańcuchy zachęty składają się z sekwencji liter i specjalnych sekwencji ucieczki. Szczegóły opisano w sekcji ZNAKI ZACHĘTY. .IP "\-q lub \-\-quiet lub \-\-silent" Powoduje średnio "ciche" działanie: dzwonek terminala nie dzwoni jeśli próbowano przewinąć poza koniec pliku lub przed jego początek \- jeśli terminal ma "dzwonek wizualny", jest on używany zamiast zwykłego. Dzwonek zadzwoni przy niektórych innych błędach, jak wpisywanie niewłaściwych znaków. Domyślnym ustawieniem jest dzwonienie we wszystkich takich przypadkach. .IP "\-Q lub \-\-QUIET lub \-\-SILENT" Powoduje całkowite "ciche" działanie: nigdy nie używa dzwonka terminala. Jeśli terminal ma "dzwonek wizualny", jest on używany we wszystkich przypadkach, gdy doszłoby do zadzwonienia. .IP "\-r lub \-\-raw\-control\-chars" Powoduje wyświetlanie nieprzetworzonych, "surowych" znaków sterujących. Domyślnie znaki sterujące (złożone z Ctrl) wyświetlane są z użyciem notacji z daszkiem; na przykład, Control\-A (ósemkowo 001) wyświetlane jest jako "\(haA" (z pewnymi wyjątkami opisanymi przy opcji \-U). Uwaga: gdy używana jest opcja \-r, \fBless\fP nie potrafi zachować faktycznego wyglądu ekranu (ponieważ to zależy od tego, jak ekran reaguje na każdy rodzaj znaku sterującego). Mogą więc wystąpić różne problemy z wyświetlaniem, jak dzielenie długich wierszy w niewłaściwym miejscu. .sp NIE ZALECA SIĘ KORZYSTANIA Z OPCJI \-r. .IP "\-R lub \-\-RAW\-CONTROL\-CHARS" Jak \-r, jedynak w postaci "surowej" wyświetlane są jedynie sekwencje ANSI zmieniających kolory oraz sekwencje odnośników OSC 8. W przeciwieństwie do \-r, wygląd ekranu jest poprawnie zachowywany, o ile w pliku nie występują inne sekwencje ucieczki niż tu opisane. Sekwencje zmieniające kolory są obsługiwane tylko, gdy kolor zmienia się w pojedynczym wierszu, a nie pomiędzy wierszami. Innymi słowy, początek każdego wiersza przyjmuje się jako zwykły (niekolorowany), niezależnie od sekwencji ucieczki w poprzednich wierszach. Do celów zachowania wyglądu ekranu zakłada się, że żadna z tych sekwencji nie przesuwa kursora. .sp Odnośniki OSC 8 są sekwencjami w postaci: .sp ESC ] 8 ; \&...\& \e7 .sp Sekwencją kończącą może być albo znak BEL (dzwonka tj. \e7) albo dwuznakowa sekwencja "ESC \e". .sp Sekwencje ANSI zmieniające kolory są sekwencjami w postaci: .sp ESC [ \&...\& m .sp gdzie "...\&" to zero lub więcej znaków opisujących kolor. Przypisując zmiennej środowiskowej LESSANSIENDCHARS listę znaków, które mogą kończyć sekwencje ANSI sterujące kolorem, można zmusić \fBless\fP do akceptowania w tej roli znaków innych niż "m". Natomiast przypisując zmiennej środowiskowej LESSANSIMIDCHARS listę znaków, które mogą pojawić się między ESC a m, można zmusić \fBless\fP do akceptowania w tym miejscu innych znaków niż standardowe. .IP "\-s lub \-\-squeeze\-blank\-lines" Powoduje ściśnięcie kolejnych pustych wierszy w pojedynczy pusty wiersz. Użyteczne przy oglądaniu wyjścia programu \fBnroff\fP. .IP "\-S lub \-\-chop\-long\-lines" Powoduje, że wiersze dłuższe niż szerokość ekranu są ucinane, a nie zawijane. To jest, reszta długiego wiersza, którego część nie mieści się w szerokości ekranu nie jest wyświetlana, do momentu wciśnięcia STRZAŁKI_W_PRAWO. Domyślnie długie wiersze są zawijane; to znaczy, reszta wyświetlana jest w następnym wierszu. Zob. też opcję \-\-wordwrap. .IP "\-t\fItag\fP lub \-\-tag=\fItag\fP" Opcja \-t, plus zaraz po niej TAG, będzie edytować plik zawierający ów tag. Ażeby to działało, musi być dostępna informacja o tagach, na przykład, w bieżącym katalogu może znajdować się plik zwany "ctags", zbudowany uprzednio poleceniem \fBctags\fP(1) lub jakimś równoważnym. Jeśli ustawiono zmienną środowiskową LESSGLOBALTAGS, to jej wartość uważana jest za nazwę polecenia zgodnego z \fBglobal\fP(1), które zostanie wykonane w celu znalezienia tagu. (Zob. .nh http://www.gnu.org/software/global/global.html). .hy Opcja \-t może być podana również z wnętrza \fIless\fP (poleceniem \-), jako metoda oglądnięcia nowego pliku. Polecenie ":t" jest równoważne podaniu \-t z wnętrza \fIless\fP. .IP "\-T\fIplik_tagów\fP lub \-\-tag\-file=\fIplik_tagów\fP" Podaje plik tagów, który należy użyć zamiast "tags". .IP "\-u lub \-\-underline\-special" Powoduje, że znaki backspace i powroty karetki są traktowane jako znaki drukowalne; to jest, posyłane są one na terminal jeśli pojawią się w wejściu. .IP "\-U lub \-\-UNDERLINE\-SPECIAL" Powoduje, że znaki backspace, tabulacje, powroty karetki i "znaki formatujące" (wedle definicji Unikodu) są traktowane jako znaki sterujące; to jest, obsługiwane są one jak przy podaniu opcji \-r. .sp Domyślnie, jeśli nie podano ani \-u ani \-U, znaki backspace występujące obok znaku podkreślenia są traktowane specjalnie; wyświetlany jest podkreślony tekst, z użyciem sprzętowego podkreślania terminala. Także znaki backspace występujące między dwoma identycznymi znakami są traktowane specjalnie: wyświetlany jest tekst nadpisany, z użyciem sprzętowego pogrubienia terminala. Pozostałe wystąpienia backspace są usuwane, razem z poprzedzającym znakiem. Powroty karetki, po których następuje nowy wiersz są usuwane. Inne powroty karetki obsługiwane są jak przy podaniu opcji \-r. Znaki formatowania Unikodu, takie jak znacznik kolejności bajtów (Byte Order Mark) są przesyłane na terminal. Tekst, który jest nadpisany lub podkreślony można przeszukiwać, jeśli nie działa ani opcja \-u ani opcja \-U. .sp Zob. też opcje \-\-proc\-backspace, \-\-proc\-tab i \-\-proc\-return. .IP "\-V lub \-\-version" Wyświetla numer wersji \fBless\fP. .IP "\-w lub \-\-hilite\-unread" Tymczasowo podświetla pierwszy "nowy" wiersz po ruchu w przód o pełną stronę. Pierwszy "nowy" wiersz to wiersz występujący bezpośrednio po tym, który znajdował się poprzednio na samym dole ekranu. Podświetlany jest także wiersz docelowy po poleceniach g lub p. Przy następnym poleceniu powodującym ruch, podświetlenie jest usuwane. Jeśli działa opcja \-\-status\-line, podświetlany jest cały wiersz (na szerokość ekranu). W innych przypadkach, podświetlany jest jedynie tekst w tym wierszu, chyba że działa opcja \-J \- wówczas podświetlana będzie tylko kolumna stanu. .IP "\-W lub \-\-HILITE\-UNREAD" Tak jak \-w, ale tymczasowo podświetla pierwszy nowy wiersz po każdym poleceniu ruchu o więcej niż jeden wiersz. .IP "\-x\fIn\fP,...\& lub \-\-tabs=\fIn\fP,..." Ustawia pozycje tabulacji. Jeśli podano tylko jedno \fIn\fP, to pozycje tabulacji są ustawiane na wielokrotnościach \fIn\fP. Jeżeli podano więcej wartości, oddzielonych przecinkami, tabulacje ustawiane są na tych pozycjach, a następnie w tym samym odstępie, co ostatnie dwie. Na przykład, "\-x9,17" ustawi tabulacje na pozycjach 9, 17, 25, 33, itd. Domyślną wartością \fIn\fP jest 8. .IP "\-X lub \-\-no\-init" Wyłącza wysyłanie sekwencji inicjalizacji i deinicjalizacji terminala z termcap. Jest to czasami pożądane, jeżeli łańcuch deinicjalizacyjny robi coś niepotrzebnego, jak czyszczenie ekranu. .IP "\-y\fIn\fP lub \-\-max\-forw\-scroll=\fIn\fP" Określa maksymalną liczbę wierszy do przesunięcia w przód. Jeśli koniecznym jest przesunięcie o więcej niż \fIn\fP wierszy, zamiast tego odświeżany jest ekran. Opcji \-c lub \-C można użyć do odświeżenia ekranu od jego góry, jeśli jest to pożądane. Domyślnie każdy ruch w przód powoduje przewijanie. .IP "\-z\fIn\fP lub \-\-window=\fIn\fP lub \-\fIn\fP" Zmienia domyślny rozmiar okna przewijania na \fIn\fP wierszy. Domyślnie jeden pełny ekran. Do zmiany rozmiaru okna można też użyć poleceń z oraz w. "z" można opuścić dla kompatybilności z niektórymi wersjami \fBmore\fP(1). Jeśli podana liczba \fIn\fP jest ujemna, oznacza to \fIn\fP wierszy mniej niż bieżący rozmiar ekranu. Na przykład, jeśli ekran ma 24 wiersze, \fI\-z\-4\fP ustawia okno przewijania na 20 wierszy. Jeśli ekran zostanie rozszerzony do 40 wierszy, okno przewijania automatycznie zmieni się na 36 wierszy. .IP \-\(dq\fIcc\fP\ lub\ \-\-quotes=\fIcc\fP Zmienia znak cytujący w nazwach plików. Może to być konieczne przy nazywaniu pliku zawierającego zarówno znaki spacji jak i cudzysłowy. Jeśli następuje po niej pojedynczy znak, zmienia ona znak cytujący na tenże znak. Nazwa pliku zawierająca spacje powinna odtąd być otoczona tym znakiem, a nie cudzysłowami. Jeśli następują po niej dwa znaki, zmienia ona znak otwierający cytowanie na znak pierwszy, a zamykający na drugi. Nazwa pliku zawierająca spacje powinna odtąd być poprzedzona znakiem otwierającym i zakończona znakiem zamykającym. Proszę zauważyć, że nawet jeśli zmieniono znaki cytujące, opcja ta pozostaje jako \-" (myślnik plus cudzysłów). .IP "\-\(ti lub \-\-tilde" Normalnie wiersze poza końcem pliku wyświetlane są jako zawierające pojedyncze znaki tyldy (\(ti). Ta opcja powoduje, że będą wyświetlane jako puste wiersze. .IP "\-# lub \-\-shift" Określa domyślną liczbę pozycji do przewinięcia w poziomie za pomocą poleceń STRZAŁKA_W_PRAWO i STRZAŁKA_W_LEWO. Jeśli poda się wartość zero, ustawia domyślną liczbę pozycji na połowę szerokości ekranu. Alternatywą jest podanie tej liczby jako ułamka szerokości ekranu, zaczynając od kropki dziesiętnej: \&.5 to pół szerokości ekranu, \&.3 to trzy dziesiąte szerokości ekranu itd. Jeśli liczbę poda się jako ułamek, rzeczywista liczba pozycji do przewinięcia jest przeliczana, jeśli rozmiar okna terminala ulegnie zmianie. .IP \-\-exit\-follow\-on\-close Przy używaniu polecenia "F" na potoku, \fBless\fP automatycznie przestanie oczekiwać na więcej danych, gdy strona wejściowa potoku zostanie zamknięta. .IP \-\-file\-size Gdy poda się opcję \-\-file\-size, \fBless\fP określi rozmiar pliku bezzwłocznie po jego otwarciu. Polecenie "=" wyświetli wówczas liczbę wierszy pliku. Zazwyczaj nie jest to dokonywane, ponieważ może być powolne, gdy plik wejściowy nie jest przeszukiwalny (np. jest potokiem) i jest duży. .IP \-\-follow\-name Zazwyczaj, gdy nazwa pliku wejściowego zostanie zmieniona podczas wykonywania polecenia F, \fBless\fP będzie kontynuował wyświetlanie zawartości pierwotnego pliku, niezależnie od faktu zmiany jego nazwy. Jeśli użyje się \-\-follow\-name, podczas wykonywania polecenia F, \fBless\fP będzie co jakiś czas próbował ponownie otworzyć dany plik używając jego nazwy. Jeśli operacja ta powiedzie się, a plik jest innym plikiem niż pierwotny (co oznacza, że utworzono nowy plik o tej samej nazwie co pierwotny plik (teraz ze zmienioną nazwą)), \fBless\fP wyświetli zawartość nowego pliku. .IP \-\-header=\fIL\fP,\fIC\fP,\fIN\fP .RS Sets the number of header lines and columns displayed on the screen. The number of header lines is set to \fIL\fP. If \fIL\fP is 0, header lines are disabled. If \fIL\fP is empty or missing, the number of header lines is unchanged. The number of header columns is set to \fIC\fP. If \fIC\fP is 0, header columns are disabled. If \fIC\fP is empty or missing, the number of header columns is unchanged. The first header line is set to line number \fIN\fP in the file. If \fIN\fP is empty or missing, it is taken to be the number of the line currently displayed in the first line of the screen (if the \-\-header command has been issued from within \fBless\fP), or 1 (if the \-\-header option has been given on the command line). The special form "\-\-header=\-" disables header lines and header columns, and is equivalent to "\-\-header=0,0". .PP When \fIL\fP is nonzero, the first \fIL\fP lines at the top of the screen are replaced with the \fIL\fP lines of the file beginning at line \fIN\fP, regardless of what part of the file is being viewed. When header lines are displayed, any file contents before the header line cannot be viewed. When \fIC\fP is nonzero, the first \fIC\fP characters displayed at the beginning of each line are replaced with the first \fIC\fP characters of the line, even if the rest of the line is scrolled horizontally. .RE .IP \-\-incsearch Kolejne polecenia wyszukiwania będą "przyrostowe" ("\fIinc\fPremental") tj. \fBless\fP będzie przechodził do następnego wiersza zawierającego wzorzec wyszukiwania po każdym wpisywanym znaku wzorca. .IP \-\-intr=\fIz\fP Używa znaku \fIz\fP zamiast \(haX do przerwania odczytu, gdy wyświetlany jest komunikat "Waiting for data". \fIz\fP musi być znakiem ASCII; to jest mieć wartość pomiędzy 1 a 127 włącznie. Do przekazania znaku sterującego można posłużyć się daszkiem (\(ha)), po którym należy podać pojedynczy znak. .IP \-\-line\-num\-width=\fIn\fP Ustawia minimalną szerokość pola numeru wiersza, stosowanego gdy działa opcja \-N, na \fIn\fP znaków. Wartość domyślna to 7. .IP \-\-match\-shift=\fIn\fP When \-S is in effect, if a search match is not visible because it is shifted to the left or right of the currently visible screen, the text will horizontally shift to ensure that the search match is visible. This option selects the column in which the first character of the search match will be placed after the shift. In other words, there will be \fIn\fP characters visible to the left of the search match. Alternately, the number may be specified as a fraction of the width of the screen, starting with a decimal point: \&.5 is half of the screen width, \&.3 is three tenths of the screen width, and so on. If the number is specified as a fraction, the actual number of scroll positions is recalculated if the terminal window is resized. .IP \-\-modelines=\fIn\fP .RS Przed wyświetleniem pliku, \fBless\fP odczyta pierwszych \fIn\fP wierszy, starając się odnaleźć \fImodeline\fP (wiersz trybu) kompatybilny z vimem. Gdy \fIn\fP wynosi zero, \fBless\fP nie próbuje odnaleźć wierszy modeline. Używając modeline, sam plik może określać pozycję tabulatorów, jakie mają być stosowane przy jego wyświetlaniu. .PP Wiersz modeline zawiera, w dowolnym miejscu wiersza, nazwę programu ("vi", "vim", "ex" lub "less"), następnie dwukropek, po którym może wystąpić słowo "set" i na koniec zero lub więcej ustawień opcji. Jeśli wystąpi słowo "set", ustawienia opcji są rozdzielone spacjami i kończą się na pierwszym dwukropku. Jeśli słowo "set" nie występuje, ustawienia opcji mogą być rozdzielone spacjami lub dwukropkami. Słowo "set" jest wymagane, gdy nazwą programu jest "less", lecz jest opcjonalne, gdy nazwą programu jest jedna z trzech pozostałych. Jeśli jakieś ustawienie opcji ma postać "tabstop=\fIn\fP" lub "ts=\fIn\fP", to pozycje tabulatorów są ustawiane automatycznie tak, jak gdyby podano opcję \-\-tabs=\fIn\fP. Prawidłowe wartości \fIn\fP opisano przy opcji \-\-tabs. .RE .IP \-\-mouse Enables mouse input: scrolling the mouse wheel down moves forward in the file, scrolling the mouse wheel up moves backwards in the file, left\-click sets the "#" mark to the line where the mouse is clicked, and right\-click (or any other) returns to the "#" mark position. If a left\-click is performed with the mouse cursor on an OSC 8 hyperlink, the hyperlink is selected as if by the \(haO\(haN command. If a left\-click is performed with the mouse cursor on an OSC 8 hyperlink which is already selected, the hyperlink is opened as if by the \(haO\(haO command. The number of lines to scroll when the wheel is moved can be set by the \-\-wheel\-lines option. Mouse input works only on terminals which support X11 mouse reporting, and on the Windows version of \fBless\fP. .IP \-\-MOUSE Jak \-\-mouse, lecz kierunek przewijania za pomocą kółka myszy jest odwrócony. .IP \-\-no\-keypad Wyłącza wysyłanie sekwencji inicjalizacji i deinicjalizacji bloku klawiszy numerycznych terminala. Jest to czasami pożądane, jeżeli łańcuchy inicjujące/deinicjujące powodują zachowanie się klawiatury numerycznej w niepożądany sposób. .IP \-\-no\-histdups Jeśli na liście historii istnieje już łańcuch identyczny jak wprowadzany łańcuch wyszukiwania lub nazwa pliku, istniejąca kopia jest usuwana z listy historii przed dodaniem nowej. W ten sposób podany łańcuch pojawi się na liście historii jedynie jeden raz. Bez tej opcji łańcuch może pojawiać się wielokrotnie. .IP \-\-no\-number\-headers Wierszom nagłówka (zdefiniowanym za pomocą opcji \-\-header) nie przypisuje się numerów wierszy. Wiersz o numerze 1 otrzyma pierwszy wiersz występujący po wierszach nagłówka. .IP \-\-no\-search\-header\-lines Wyszukiwania nie obejmują wierszy nagłówka, lecz wciąż obejmują kolumny nagłówka. .IP \-\-no\-search\-header\-columns Wyszukiwania nie obejmują kolumn nagłówka, lecz wciąż obejmują wiersze nagłówka. .IP \-\-no\-search\-headers Wyszukiwania nie obejmują wierszy i kolumn nagłówka. .IP \-\-no\-vbell Wyłącza wizualny dzwonek terminala. .IP \-\-proc\-backspace Jeśli jest ustawiona, znaki backspace są obsługiwane, jak gdyby nie ustawiono opcji \-u, ani \-U. Oznacza to, że znak backspace przyległy do znaku podkreślenia spowoduje wyświetlenie tekstu jako podkreślonego, a znak backspace pomiędzy dwoma identycznymi znakami spowoduje wyświetlenie tekstu jako pogrubionego. Opcja ta przesłania opcje \-u i \-U, co pozwala na kontrolę wyświetlania znaków backspace niezależnie od tabulatorów i powrotów karetki. Jeśli opcja nie jest ustawiona, wyświetlanie znaków backspace kontrolują opcje \-u i \-U. .IP \-\-PROC\-BACKSPACE Jeśli jest ustawiona, znaki backspace są obsługiwane, jak gdyby ustawiono opcję \-U tj. są traktowane jako znaki sterujące. .IP \-\-proc\-return Jeśli jest ustawiona, znaki powrotu karetki są obsługiwane, jak gdyby nie ustawiono opcji \-u, ani \-U. Oznacza to, że powrót karetki występujący bezpośrednio przed znakiem nowego wiersza jest usuwany. Opcja ta przesłania opcje \-u i \-U, co pozwala na kontrolę wyświetlania powrotów karetki niezależnie od znaków backspace i tabulatorów. Jeśli opcja nie jest ustawiona, wyświetlanie powrotów karetki kontrolują opcje \-u i \-U. .IP \-\-PROC\-RETURN Jeśli jest ustawiona, znaki powrotu karetki są obsługiwane, jak gdyby ustawiono opcję \-U tj. są traktowane jako znaki sterujące. .IP \-\-proc\-tab Jeśli jest ustawiona, tabulatory są obsługiwane, jak gdyby nie ustawiono opcji \-U. Oznacza to, że tabulatory są przekształcane na spacje. Opcja ta przesłania opcję \-U, co pozwala na kontrolę wyświetlania tabulatorów niezależnie od znaków backspace i powrotów karetki. Jeśli opcja nie jest ustawiona, wyświetlanie tabulatorów kontroluje opcja \-U. .IP \-\-PROC\-TAB Jeśli jest ustawiona, tabulatory są obsługiwane, jak gdyby ustawiono opcję \-U tj. są traktowane jako znaki sterujące. .IP \-\-redraw\-on\-quit Przy kończeniu pracy, po wysłaniu łańcucha deinicjalizacji terminala, odświeża całkowicie ostatni ekran. Na terminalach, w których łańcuch deinicjalizacji powoduje przełączenie terminala z alternatywnego ekranu, powoduje to pozostawienie widocznego ostatniego widoku bieżącego pliku, po zakończeniu pracy \fBless\fP. .IP \-\-rscroll=\fIz\fP Opcja ta zmienia znak używany do oznaczania przyciętych wierszy. Może zaczynać się dwuznakowym wskaźnikiem atrybutu, takim jak przy LESSBINFMT. Jeśli nie ma wskaźnika atrybutu, używane jest standardowe wyjście. Jeśli ustawi się go na "\-", przycinane wiersze nie są oznaczane. .IP \-\-save\-marks Zapisuje oznaczenia w pliku historii, dzięki czemu są one zachowywane pomiędzy różnymi wywołaniami \fBless\fP. .IP \-\-search\-options=\fI...\fP Ustawia domyślne modyfikatory wyszukiwania. Wartość jest łańcuchem jednego lub więcej ze znaków: E, F, K, N, R lub W. Ustawienie ich ma taki sam wpływ, jak wprowadzenie danego znaku sterującego na początku każdego wzorca wyszukiwania. Przykładowo, ustawienie \-\-search\-options=W jest równoważne wprowadzaniu \(haW na początku każdego każdego wzorca. Wartość może zawierać również cyfrę od 1 do 5, co ma taki sam wpływ, jak wprowadzenie \(haS z tą cyfrą na początku każdego wzorca wyszukiwania. Wartość "\-" wyłącza wszystkie domyślne modyfikatory. .IP \-\-show\-preproc\-errors Jeśli preprocesor utworzy dane, a następnie wyjdzie z niezerowym kodem zakończenia, \fBless\fP wyświetli ostrzeżenie. .IP \-\-status\-col\-width=\fIn\fP Ustawia szerokość kolumny stanu, gdy działa opcja \-J. Domyślnie są to 2 znaki. .IP \-\-status\-line Jeśli wiersz jest oznaczony, podświetlany jest cały wiersz (a nie tylko kolumna stanu). Podświetla również całe wiersze, których podświetlenie wynika z użycia opcji \-w. Jeśli używana jest opcja \-\-use\-color, to wiersze nie są podświetlane, tylko kolorowane. .IP \-\-use\-backslash Opcja zmienia interpretację opcji występujących za nią. Za opcją \-\-use\-backslash, wszelkie znaki odwrotnego ukośnika w łańcuchu opcji są usuwane, a następny znak jest traktowany literalnie. Pozwala to na umieszczenie znaku dolara w łańcuchach opcji. .IP \-\-use\-color Włącza kolorowanie tekstu w wielu miejscach. Do zmiany kolorów służy opcja \-D. Kolorowanie tekstu działa wyłącznie, jeśli terminal obsługuje sekwencje ucieczki kolorowania ANSI (zgodnie z definicją w .nh https://www.ecma\-international.org/publications\-and\-standards/standards/ecma\-48). .hy .IP \-\-wheel\-lines=\fIn\fP Ustawia liczbę wierszy przewijanych za pomocą kółka myszy, gdy działa opcja \-\-mouse lub \-\-MOUSE. Domyślnie jest to 1 wiersz. .IP \-\-wordwrap Gdy nie korzysta się z opcji \-S, każdy wiersz będzie zawijany na spacji albo tabulacji, gdy to tylko możliwe, dzięki czemu słowa nie będą dzielone pomiędzy dwa wiersze. Domyślnym zachowaniem jest zupełny brak zawijania. .IP \-\- Argument wiersza poleceń "\-\-" oznacza koniec argumentów opcji. Wszelkie argumenty następujące po nim są interpretowane jako nazwa pliku. Może być to przydatne przy oglądaniu pliku którego nazwa zaczyna się od "\-" lub "+". .IP + Jeśli opcja wierszu poleceń zaczyna się od \fB+\fP, reszta opcji uważana jest za początkowe polecenie \fBless\fP. Na przykład, +G mówi \fBless\fP, aby zaczął od końca pliku zamiast od początku, a +/xyz mówi mu, aby zaczął od pierwszego wystąpienia "xyz" w pliku. W przypadku szczególnym, + działa jak +g, to jest, rozpoczyna wyświetlanie od określonego numeru wiersza (zob. jednak zastrzeżenie przy poleceniu g powyżej). Jeśli opcja zaczyna się od ++, początkowe polecenie odnosi się do każdego oglądanego pliku, nie tylko pierwszego. Polecenia + opisywanej powyżej można też użyć do ustawienia (lub zmiany) polecenia początkowego dla każdego pliku. . .SH "WIERSZ EDYCJI" Gdy wprowadzany jest wiersz poleceń u dołu ekranu (na przykład nazwa pliku dla polecenia :e, albo wzór dla polecenia szukającego), do manipulowania nią można użyć pewnych klawiszy. Większość poleceń ma formę alternatywną w [nawiasach kwadratowych], której można użyć jeśli jakiś klawisz nie istnieje na danej klawiaturze (proszę zauważyć, że postaci zaczynające się od ESC mogą nie działać w niektórych systemach MS\-DOS i Windows, ponieważ ESC jest znakiem kasowania wiersza). Każdy z tych specjalnych klawiszy można wprowadzić dosłownie poprzedzając go znakiem dosłowności, \(haV lub \(haA. Sam odwrotny ukośnik można też wprowadzić dosłownie, wprowadzając dwa odwrotne ukośniki. .IP "STRZAŁKA_W_LEWO [ ESC\-h ]" Przesuwa kursor jedno miejsce w lewo. .IP "STRZAŁKA_W_PRAWO [ ESC\-l ]" Przesuwa kursor jedno miejsce w prawo. .IP "\(haSTRZAŁKA_W_LEWO [ ESC\-b lub ESC\-STRZAŁKA_W_LEWO ]" (To znaczy, CONTROL i STRZAŁKA_W_LEWO równocześnie). Przesuwa kursor o jedno słowo w lewo. .IP "\(haSTRZAŁKA_W_PRAWO [ ESC\-w lub ESC\-STRZAŁKA_W_LEWO ]" (To znaczy, CONTROL i STRZAŁKA_W_LEWO równocześnie). Przesuwa kursor o jedno słowo w prawo. .IP "HOME [ ESC\-0 ]" Przesuwa kursor na początek wiersza. .IP "END [ ESC\-$ ]" Przesuwa kursor na koniec wiersza. .IP BACKSPACE Usuwa znak na lewo od kursora lub anuluje polecenie jeśli wiersz poleceń jest pusty. .IP "DELETE lub [ ESC\-x ]" Usuwa znak pod kursorem. .IP "\(haBACKSPACE [ ESC\-BACKSPACE ]" (To znaczy, CONTROL i BACKSPACE równocześnie). Usuwa jedno słowo na lewo od kursora. .IP "\(haDELETE [ ESC\-X lub ESC\-DELETE ]" (To znaczy, CONTROL i DELETE równocześnie). Usuwa słowo pod kursorem. .IP "STRZAŁKA_W_GÓRĘ [ ESC\-k ]" Pobiera poprzedni wiersz z poleceniem. Jeśli wpisze się jakiś tekst, a następnie wciśnie STRZAŁKĘ_W_GÓRĘ, pobrane będzie poprzednie polecenie zaczynające się od tego tekstu. .IP "STRZAŁKA_W_DÓŁ [ ESC\-j ]" Pobiera następny wiersz z poleceniem. Jeśli wpisze się jakiś tekst, a następnie wciśnie STRZAŁKĘ_W_DÓŁ, pobrane będzie następne polecenie zaczynające się od tego tekstu. .IP TABULATOR Dokończa częściową nazwę pliku na lewo od kursora. Jeśli pasuje ona do więcej niż jednej nazwy pliku, do wierszu poleceń wprowadzane jest pierwsze dopasowanie. Powtórne TABulatory przełączają wkoło pozostałe nazwy plików. Jeśli dokończona nazwa pliku jest katalogiem, dołączany jest do niej "/" (W systemach MS\-DOS i Windows dołączany jest "\e"). Do określenia innego znaku, który należy dołączyć do nazwy katalogu, może być użyta zmienna środowiskowa LESSSEPARATOR. .IP "BACKTAB [ ESC\-TAB ]" Tak jak TAB, ale przełącza pasujące nazwy plików w odwrotnym porządku. .IP \(haL Uzupełnia częściową nazwę pliku na lewo od kursora. Jeśli pasuje ona do więcej niż jednej nazwy pliku, do wiersza poleceń wprowadzane są wszystkie dopasowania (jeśli się mieszczą). .IP "\(haU (Unix i OS/2) lub ESC (MS\-DOS i Windows)" Usuwa cały wiersz polecenia lub anuluje polecenie jeśli wiersz poleceń jest pusty. Jeśli zmieniono znak line\-kill w Uniksie na coś innego niż \(haU, zamiast \(haU będzie używany tenże znak. .IP \(haG Usuwa cały wiersz z poleceniem i wraca do głównej zachęty. . .SH "PRZYPISANIA KLAWISZY" Można zdefiniować swoje polecenia programu \fBless\fP, tworząc plik źródłowy lesskey. Plik ten określa zestaw klawiszy poleceń oraz akcję powiązaną z każdym klawiszem. Można również zmienić klawisze wiersza edycji (zob. WIERSZ EDYCJI) i ustawić zmienne środowiskowe używane przez \fBless\fP. Więcej szczegółów na temat formatu pliku \fBlesskey\fP(1) znajduje się w jego podręczniku systemowym. .PP Jeśli ustawiona jest zmienna środowiskowa LESSKEYIN, \fBless\fP używa jej [wartości] jako nazwy pliku źródłowego lesskey. W przeciwnym razie, \fBless\fP szuka pliku źródłowego lesskey w standardowym miejscu. W systemach uniksowych \fBless\fP szuka pliku lesskey zwanego "$XDG_CONFIG_HOME/lesskey" lub "$HOME/.config/lesskey". W systemach MS\-DOS i Windows \fBless\fP szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/_lesskey", a jeśli go tam nie znalazł, pliku lesskey zwanego "_lesskey" w każdym katalogu określonym przez zmienną środowiskową PATH. W systemach OS/2 \fBless\fP szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/lesskey.ini", a jeśli go tam nie znalazł, pliku lesskey zwanego "lesskey.ini" w każdym katalogu określonym przez zmienną środowiskową INIT, a jeśli i tam go nie znalazł, szuka pliku lesskey zwanego "lesskey.ini" w każdym katalogu określonym przez zmienną środowiskową PATH. .PP Przypisania klawiszy można także umieścić w ogólnosystemowym pliku źródłowym lesskey. Jeśli dany klawisz zdefiniowano zarówno w pliku systemowym, jak i w lokalnym, to priorytet mają przypisania lokalne. Jeśli ustawiono zmienną środowiskową LESSKEYIN_SYSTEM, \fBless\fP używa jej jako nazwy systemowego pliku z przypisaniami klawiszy. W przeciwnym razie szuka go w standardowym miejscu: w systemach uniksowych jest to plik /usr/local/etc/syslesskey (jednak jeśli \fBless\fP skompilowano z katalogiem przeznaczonym na konfigurację systemu innym niż niż /usr/local/etc, to w nim właśnie znajdzie się plik sysless). W systemach MS\-DOS i Windows, ogólnosystemowym plikiem lesskey jest c:\e_syslesskey. W systemach OS/2, ogólnosystemowym plikiem lesskey jest c:\esyslesskey.ini. .PP Poprzednie wersje \fBless\fP (przed v582) korzystały z plików lesskey w formacie binarnym, utworzonych przez program \fBlesskey\fP. Obecnie nie ma konieczności używania programu \fBlesskey\fP. . .SH "PREPROCESOR WEJŚCIA" Dla \fIless\fP można zdefiniować "preprocesor wejścia". Zanim \fBless\fP otwiera jakiś plik, daje najpierw zdefiniowanemu preprocesorowi wejścia szansę zmodyfikowania sposobu w jaki wyświetlana jest zawartość pliku. Preprocesor wejścia to po prostu wykonywalny program (lub skrypt powłoki), który zapisuje zawartość pliku do innego pliku, zwanego plikiem zastępującym. Następnie wyświetlana jest zawartość pliku zastępującego, zamiast pliku oryginalnego. Użytkownikowi będzie się jednak wydawać, że otwarty został oryginalny plik; to znaczy, \fBless\fP wyświetli oryginalną nazwę pliku jako nazwę bieżącego pliku. .PP Preprocesor wejścia otrzymuje jeden argument wiersza poleceń, oryginalną nazwę pliku wprowadzoną przez użytkownika. Powinien on stworzyć plik zastępujący, a kiedy zakończy pracę, wypisać nazwę pliku zastępującego na swoje standardowe wejście. Jeśli preprocesor wejścia nie wypisze nazwy pliku zastępującego, \fBless\fP używa pliku oryginalnego, jak zwykle. Preprocesor wejścia nie jest wywoływany przy oglądaniu standardowego wejścia. Aby przygotować jakiś preprocesor, proszę ustawić zmienną środowiskową LESSOPEN na wiersz poleceń, który wywoła ten preprocesor. Ten wiersz poleceń powinien zawierać jedno wystąpienie łańcucha "%s", który zostanie zastąpiony nazwą pliku podczas wywołania polecenia preprocesora. .PP Gdy \fBless\fP zamyka plik otworzony tym sposobem, wywoła inny program, zwany postprocesorem wejścia, który może dokonać wszelkich pożądanych działań czyszczących (jak usuwanie pliku zastępującego stworzonego przez LESSOPEN). Aby przygotować jakiś preprocesor, należy ustawić zmienną środowiskową LESSCLOSE na wiersz poleceń, która wywoła dany postprocesor. Ten wiersz poleceń może zawierać dwa wystąpienia łańcucha "%s"; pierwsze zostanie zastąpione oryginalną nazwą pliku, a drugie nazwą pliku zastępującego wypisanego przez LESSOPEN. .PP Na przykład, w wielu systemach uniksowych, poniższe dwa skrypty pozwolą przechowywać pliki w formie skompresowanej, ale nadal umożliwią oglądanie ich bezpośrednio przy pomocy \fBless\fP: .PP lessopen.sh: .br #! /bin/sh .br case "$1" in .br *.Z) TEMPFILE=$(mktemp) .br uncompress \-c $1 >$TEMPFILE 2>/dev/null .br if [ \-s $TEMPFILE ]; then .br echo $TEMPFILE .br else .br rm \-f $TEMPFILE .br fi .br ;; .br esac .PP lessclose.sh: .br #! /bin/sh .br rm $2 .PP Aby użyć tych skryptów, należy umieścić oba tam, skąd mogą być wykonywane i ustawić LESSOPEN="lessopen.sh\ %s", oraz LESSCLOSE="lessclose.sh\ %s\ %s". Można napisać bardziej złożone skrypty LESSOPEN i LESSCLOSE, akceptujące inne typy plików skompresowanych itd. .PP Możliwe jest także przygotowanie preprocesora wejścia posyłającego dane bezpośrednio potokiem do \fBless\fP, zamiast wstawiania danych do pliku zastępującego. Unika się w ten sposób potrzeby zdekompresowania całego pliku zanim zacznie się go oglądać. Preprocesor wejścia działający w ten sposób zwany jest potokiem wejściowym. Potok wejściowy, zamiast wypisywać nazwę pliku wyjściowego na standardowe wyjście, wypisuje całą zawartość pliku zastępującego na standardowe wyjście. Jeśli potok nie wypisze żadnych znaków na standardowe wyjście, plik zastępujący nie istnieje i \fBless\fP użyje pliku oryginalnego, jak zwykle. Aby użyć potoku wejściowego, należy zmienić pierwszy znak w zmiennej środowiskowej LESSOPEN na kreskę pionową (|), aby zaznaczyć, że preprocesor wejściowy jest potokiem. Podobnie jak w przypadku niepotokowych preprocesorów wejścia. Łańcuch polecenia musi zawierać jedno wystąpienie %s, które jest zastępowane nazwą wejściowego pliku. .PP Na przykład, w wielu systemach uniksowych, poniższy skrypt zadziała tak jak poprzednie skrypty przykładowe: .PP lesspipe.sh: .br #! /bin/sh .br case "$1" in .br *.Z) uncompress \-c $1 2>/dev/null .br ;; .br *) exit 1 .br ;; .br esac .br exit $? .br .PP Aby użyć tego skryptu, należy go umieścić go tam, skąd może być wykonywany i ustawić LESSOPEN="|lesspipe.sh %s". .PP Proszę zauważyć, że preprocesor nie może utworzyć pustego pliku, ponieważ jest to interpretowane jako brak zastępnika i używany jest plik oryginalny. Aby tego uniknąć, jeśli LESSOPEN zaczyna się od dwóch pionowych kresek, zachowanie gdy wyjście jest puste, zależy od statusu zakończenia. Jeśli wyjście jest puste i status zakończenia jest równy zero, to puste wyjście jest uważane za tekst zastępczy. Jeśli wyjście jest puste, a status zakończenia jest niezerowy, to używany jest oryginalny plik. Ze względu na kompatybilność z poprzednimi wersjami \fBless\fP, jeśli LESSOPEN zaczyna się jedynie od jednej pionowej kreski, status zakończenia preprocesora jest ignorowany. .PP Gdy używa się potoku wejściowego, można użyć również postprocesora LESSCLOSE, ale zwykle nie jest on potrzebny, ponieważ nie ma pliku zastępującego który należałoby posprzątać. W tym przypadku nazwą pliku zastępującego przekazywaną do postprocesora LESSCLOSE jest "\-". .PP Ze względu na kompatybilność z poprzednimi wersjami \fBless\fP, potok lub preprocesor wejścia nie jest używany, jeśli \fBless\fP przegląda standardowe wejście. Jednak jeśli pierwszym znakiem LESSOPEN jest kreska (\-), preprocesor wejścia jest używany do standardowego wejścia i innych plików. W takim przypadku kreska nie jest uważana za część polecenia preprocesora. Jeśli przeglądane jest standardowe wejście, preprocesor wejścia otrzyma nazwę pliku składającą się z pojedynczej kreski. Analogicznie, jeśli pierwsze dwa znaki LESSOPEN to kreska pionowa i kreska (|\-) lub dwie kreski pionowe i kreska (||\-), potok wejściowy jest używany do standardowego wejścia i innych plików. Ponownie, kreska nie jest w takim przypadku uważana za część polecenia potoku wejściowego. . .SH "NARODOWE ZESTAWY ZNAKÓW" W pliku wejściowym istnieją trzy rodzaje znaków: .IP "znaki normalne" mogą być wyświetlane bezpośrednio na ekranie. .IP "znaki sterujące" nie powinny być wyświetlane bezpośrednio, ale można się ich spodziewać w zwykłych plikach tekstowych (jak backspace i tabulacje). .IP "znaki binarne" nie powinny być wyświetlane bezpośrednio i nie spodziewamy się ich w plikach tekstowych. .PP "Zestaw znaków" to po prostu opis tego, jakie znaki mają być uważane za normalne, sterujące i binarne. Do wybrania zestawu znaków można użyć zmiennej środowiskowej LESSCHARSET. Możliwymi wartościami LESSCHARSET są: .IP ascii BS, TAB, NL, CR i znak wysuwu do nowej strony są znakami sterującymi, wszystkie znaki o wartościach pomiędzy 32 a 126 są normalnymi znakami, a wszystkie pozostałe \- binarnymi. .IP iso8859 Wybiera zestaw znaków ISO 8859. Jest to to samo, co ASCII, z wyjątkiem tego, że znaki między 160 i 255 są traktowane jako normalne. .IP latin1 To samo, co iso8859. .IP latin9 To samo, co iso8859. .IP dos Wybiera zestaw znaków odpowiedni dla MS\-DOS\-u. .IP ebcdic Wybiera zestaw znaków EBCDIC. .IP IBM\-1047 Wybiera zestaw znaków EBCDIC stosowany przez OS/390 Unix Services. W EBCDIC jest to zestaw analogiczny do latin1. Podobny efekt można uzyskać ustawiając w środowisku albo LESSCHARSET=IBM\-1047 albo LC_CTYPE=en_US. .IP koi8\-r Wybiera rosyjski zestaw znaków. .IP next Wybiera zestaw znaków odpowiedni dla komputerów NeXT. .IP utf\-8 Wybiera kodowanie UTF\-8 zestawu znaków ISO 10646. UTF\-8 jest wyjątkowe, ponieważ obsługuje znaki wielobajtowe w pliku wejściowym. Jest to jedyny zestaw znaków obsługujący znaki wielobajtowe. .IP windows Wybiera zestaw znaków odpowiedni dla Microsoft Windows (cp 1252). .PP W wypadkach szczególnych może zajść potrzeba przystosowania \fBless\fP do używania zestawu znaków innego niż te, które można wskazać przy pomocy LESSCHARSET. Wówczas do zdefiniowania zestawu znaków należy użyć zmiennej środowiskowej LESSCHARDEF. Powinna być ona ustawiona na łańcuch, którego każdy znak określa jeden znak w zestawie znaków. Znak ".\&" używany jest dla znaków normalnych, "c" dla sterujących i "b" dla binarnych. Można użyć liczby dziesiętnej oznaczającej powtórzenie. Na przykład, "bccc4b.\&" oznaczałoby, że znak [o kodzie] 0 jest binarny, 1, 2 i 3 są sterujące, 4, 5, 6 i 7 są binarne, a 8 jest normalny. Wszystkie znaki po ostatnim są przyjmowane za takie same jak ostatni, znaki więc pomiędzy 9 a 255 byłby tu normalne (jest to przykład, niekonieczne odpowiadający jakiemuś rzeczywistemu zestawowi znaków). .PP Tabela poniższa pokazuje wartość LESSCHARDEF równoważną każdej z możliwych wartości LESSCHARSET: . .RS 5m .TS l l. ascii 8bcccbcc18b95.b dos 8bcccbcc12bc5b95.b. ebcdic 5bc6bcc7bcc41b.9b7.9b5.b..8b6.10b6.b9.7b 9.8b8.17b3.3b9.7b9.8b8.6b10.b.b.b. IBM\-1047 4cbcbc3b9cbccbccbb4c6bcc5b3cbbc4bc4bccbc 191.b iso8859 8bcccbcc18b95.33b. koi8\-r 8bcccbcc18b95.b128. latin1 8bcccbcc18b95.33b. next 8bcccbcc18b95.bb125.bb .TE .RE .PP Jeśli ani LESSCHARSET ani LESSCHARDEF nie są ustawione, ale w zmiennych środowiskowych LC_ALL, LC_TYPE lub LANG znaleziono jeden z łańcuchów "UTF\-8", "UTF8", "utf\-8" lub "utf8", to domyślnym zestawem znaków jest utf\-8. .PP Jeśli tego łańcucha nie znaleziono, ale wykorzystywany system obsługuje interfejs \fBsetlocale\fP, \fBless\fP użyje setlocale do określenia zestawu znaków. setlocale kontrolowane jest ustawieniem zmiennych środowiskowych LANG lub LC_CTYPE. .PP Na koniec, jeśli interfejs \fIsetlocale\fP również nie jest dostępny, to domyślnym zestawem znaków jest utf\-8. .PP Znaki binarne i sterujące wyświetlane są w odwróconych kolorach. Każdy taki znak wyświetlany jest w notacji z daszkiem, jeśli to możliwe (np. \(haA dla Control\-A). Notacja z daszkiem używana jest tylko jeśli odwrócenie trzeciego bitu od końca daje normalny znak drukowalny. W przeciwnym razie znak jest wyświetlany jako cyfra szesnastkowa w nawiasach ostrych. Format ten można zmienić ustawiając zmienną środowiskową LESSBINFMT. LESSBINFMT może zaczynać się od "*" i jednego znaku wybierającego atrybut wyświetlania: "*k" to miganie, "*d" \- pogrubienie, "*u" \- podkreślenie, "*s" \- odwrócone kolory, "*n" \- normalny. Jeśli LESSBINFMT nie zaczyna się od "*", przyjmowany jest atrybut normalny. Reszta LESSBINFMT to łańcuch, który może zawierać jedną sekwencję ucieczki w stylu printf (% plus x, X, o, d itd.). Na przykład, jeśli LESSBINFMT ma wartość "*u[%x]", znaki binarne wyświetlane są jako podkreślone liczby szesnastkowe otoczone nawiasami kwadratowymi. Wartością domyślną, jeśli nie określono LESSBINFMT, jest "*s<%02X>". Ostrzeżenie: wynik rozwinięcia znaków za pomocą LESSBINFMT musi mieć mniej niż 31 znaków. .PP Jeśli zestawem znaków jest utf\-8, zmienna środowiskowa LESSUTFBINFMT działa podobnie do LESSBINFMT, lecz stosuje się do punktów kodowych Unikodu, które zostały prawidłowo odczytane, lecz są nieodpowiednie do wyświetlania (np. są nieprzypisanymi punktami kodowymi). Jej domyślna wartość to "". Proszę zauważyć, że LESSUTFBINFMT i LESSBINFMT współdzielą ustawienie atrybutu wyświetlania ("*x"), zatem podanie takowego wpłynie na obie; LESSUTFBINFMT jest odczytywane po LESSBINFMT, dlatego jej ustawienie, jeśli wystąpi, będzie miało priorytet. Problematyczne liczby ósemkowe w pliku UTF\-8 (pochodzące z obciętych sekwencji ósemkowych; tworzące pełne, lecz nie będące najkrótszymi postaciami, sekwencje; nieprawidłowe sekwencje ósemkowe; samotne końcowe ósemki) są wyświetlane indywidualnie za pomocą LESSBINFMT, aby umożliwić diagnostykę nieprawidłowej postaci pliku UTF\-8. .PP Jeśli zestawem znaków jest utf\-8, w rzadkich przypadkach przydatne może być przesłonięcie definicji Unikodowej typu określonych znaków. Na przykład znaki z obszaru prywatnego (Private Use Area) są zwykle traktowane jako znaki sterujące, jednak jeśli korzysta się ze specjalnego fontu ze znakami drukowalnymi w tym zakresie, można chcieć przekazać \fBless\fP, aby traktował takie znaki jako drukowalne. Można to uczynić ustawiając zmienną środowiskową LESSUTFCHARDEF na listę rozdzielonych przecinkami definicji \fItypów znaków\fP. Każda definicja typu znaku składa się z jednego, szesnastkowego punktu kodowego albo dwóch punktów kodowych rozdzielonych kreską, po której występuje dwukropek i typ znaku. Każdy szesnastkowy punkt kodowy może być opcjonalnie poprzedzony przez "U" lub "U+". Jeśli poda się dwa punkty kodowe, typ jest ustawiany dla wszystkich znaków znajdujących się pomiędzy tymi wartościami, włącznie z nimi samymi. Jeśli występuje wiele wartości punktów kodowych rozdzielonych przecinkiem, muszą występować one w rosnącej kolejności numerycznej. Znak typu może być jednym z: .RS .IP p Zwykły znak drukowalny. .IP w Szeroki (na dwie spacje) znak drukowalny. .IP b Znak binarny (niedrukowalny). .IP c Znak składający (o zerowej szerokości). .RE .PP Przykładowo, ustawienie LESSUTFCHARDEF na .nf .sp E000\-F8FF:p,F0000\-FFFFD:p,100000\-10FFFD:p .sp .fi spowoduje ustawienie wszystkich znaków z obszaru prywatnego (Private Use Area) na drukowalne. .SH "ZNAKI ZACHĘTY" Opcja \-P pozwala dostosować znaki zachęty do własnych upodobań. Łańcuch podany opcji \-P zastępuje określony łańcuch zachęty. Pewne znaki w tym łańcuchu są interpretowane w sposób szczególny. Mechanizm znaków zachęty jest raczej skomplikowany, ażeby zapewniać elastyczność, ale zwykły użytkownik nie musi rozumieć szczegółów konstruowania własnych łańcuchów zachęty. .sp Znak procentu plus dowolny pojedynczy znak rozwijany jest zależnie od tego, czym jest ten następny znak (poniższe odniesienia do rozmiaru pliku wejściowego odnoszą się do rozmiaru po obróbce przez preprocesor, jeśli korzysta się z preprocesora wejścia). .IP %b\fIX\fP Zastępowany przez przesunięcie bajtowe w bieżącym pliku wejściowym. Po b następuje pojedynczy znak (pokazany jako \fIX\fP powyżej), który określa wiersz, którego przesunięcia bajtowego należy użyć. Jeśli znakiem tym jest "t", używane jest przesunięcie bajtowe wiersza wyświetlanego na górze ekranu, "m" oznacza wiersz środkowy, "b" oznacza wiersz dolny, "B" oznacza wiersz tuż przed dolnym, a "j" oznacza wiersz "docelowy", jak to określa opcja \-j. .IP %B Zastępowany przez rozmiar bieżącego pliku wejściowego. .IP %c Zastępowany przez numer kolumny tekstu widniejącego w pierwszej kolumnie ekranu. .IP %d\fIX\fP Zastępowany przez numer strony dla wskazanego wiersza pliku wejściowego. Wiersz, który ma zostać użyty, określa \fIX\fP, tak jak w opcji %b. .IP %D Zastępowany przez liczbę stron w pliku wejściowym, lub, co jest równoważne, przez numer strony ostatniego wiersza pliku. .IP %E Zastępowany przez nazwę edytora (ze zmiennej środowiskowej VISUAL, lub EDITOR jeśli VISUAL nie jest zdefiniowana). Zob. omówienie elementu LESSEDIT poniżej. .IP %f Zastępowany przez nazwę bieżącego pliku wejściowego. .IP %F Zastępowany przez ostatnią składową nazwy bieżącego pliku wejściowego. .IP %g Zastępowany przez nazwę bieżącego pliku wejściowego, w postaci chronionej przed powłoką. Jest to przydatne, gdy rozwinięty łańcuch będzie użyty w poleceniu powłoki np. w LESSEDIT. .IP %i Zastępowany przez indeks bieżącego pliku w liście plików wejściowych. .IP %l\fIX\fP Zastępowany przez numer wiersza w pliku wejściowym. Wiersz, którego należy użyć określany jest przez \fIX\fP, jak w opcji %b. .IP %L Zastępowany przez numer wiersza ostatniego wiersza w pliku wejściowym. .IP %m Zastępowany przez całkowitą liczbę plików wejściowych. .IP %o Replaced by the URI of the currently selected OSC 8 hyperlink, or a question mark if no hyperlink is selected. This is used by OSC 8 handlers as explained in the \(haO\(haO command description. .IP %p\fIX\fP Zastępowany przez pozycję procentową w bieżącym pliku wejściowym, według przesunięć w bajtach. Wiersz, którego należy użyć określany jest przez \fIX\fP, jak w opcji %b. .IP %P\fIX\fP Zastępowany przez pozycję procentową w bieżącym pliku wejściowym, według liczby wierszy. .IP %s To samo co %B. .IP %t Powoduje, że wszystkie spacje występujące na końcu są usuwane. Zwykle używane na końcu łańcucha, ale może się pojawić gdziekolwiek. .IP %T Zwykle rozwijany do słowa "file" (plik). Jednak przy przeglądaniu plików poprzez listę tagów za pomocą opcji \-t, jest rozwijany do słowa "tag". .IP %x Zastępowany nazwą następnego pliku wejściowego w liście. .PP Jeśli jakikolwiek z elementów jest nieznany (na przykład rozmiar pliku, jeśli wejściem jest potok), zamiast niego wypisywany jest znak zapytania. .PP Format łańcucha zachęty można zmieniać zależnie od pewnych warunków. Pytajnik plus pojedynczy znak zachowuje się jak "IF"; zależnie od tego znaku rozpatrywany jest warunek. Jeśli warunek jest prawdziwy, wszystkie znaki następujące po znaku zapytania i znaku warunku, aż do kropki, są umieszczane w zachęcie. Jeśli warunek jest fałszywy, znaki te nie są tam umieszczane. Dwukropka występującego między znakiem zapytania i kropką można użyć do zaznaczenia "ELSE"; wszystkie znaki pomiędzy dwukropkiem i kropką są włączane do łańcucha wtedy i tylko wtedy, gdy warunek IF jest fałszywy. Znakami warunku (następującymi po znaku zapytania) mogą być: .IP ?a Prawda jeśli już włączono do zachęty jakieś znaki. .IP ?b\fIX\fP Prawda jeśli znane jest przesunięcie bajtowe określonego wiersza. .IP ?B Prawda jeśli znany jest rozmiar bieżącego pliku wejściowego. .IP ?c Prawda jeśli tekst jest przesunięty w poziomie (%c jest niezerowe). .IP ?d\fIX\fP Prawda jeśli znany jest numer strony dla podanego wiersza. .IP ?e Prawda jeśli osiągnięto koniec pliku. .IP ?f Prawda jeśli istnieje nazwa pliku wejściowego (tzn. wejście nie jest potokiem). .IP ?l\fIX\fP Prawda jeśli znany numer określonego wiersza. .IP ?L Prawda jeśli znany jest numer ostatniego wiersza pliku. .IP ?m Prawda jeśli jest więcej niż jeden plik wejściowy. .IP ?n Prawda jeśli jest to pierwsza zachęta w nowym pliku wejściowym. .IP ?p\fIX\fP Prawda jeśli znana jest, liczona według przesunięć bajtowych, pozycja procentowa w pliku określonego wiersza. .IP ?P\fIX\fP Prawda jeśli znana jest, liczona według liczby wierszy, pozycja procentowa w pliku określonego wiersza. .IP ?s To samo co "?B". .IP ?x Prawda jeśli istnieje następny plik wejściowy (to jest, bieżący plik nie jest ostatnim). .PP Wszystkie znaki inne niż znaki specjalne (znak zapytania, dwukropek, kropka i odwrotny ukośnik) stają się bez zmian częścią zachęty. Wszystkie znaki specjalne można umieścić w zachęcie dosłownie, poprzedzając je odwrotnym ukośnikiem. .PP Kilka przykładów: .sp ?f%f:Standardowe wejście. .sp Ta zachęta wypisuje nazwę pliku, jeśli jest znana, w przeciwnym razie łańcuch "Standardowe wejście". .sp ?f%f \&.?ltWiersz %lt:?pt%pt\e%:?btBajt %bt:\-... .sp Ta zachęta wypisze nazwę pliku, jeśli jest znana. Po nazwie pliku następuje numer wiersza, jeśli znany, w przeciwnym razie pozycja procentowa, jeśli znana, w przeciwnym razie przesunięcie bajtowe, jeśli znane. W przeciwnym razie wypisywany jest myślnik. Proszę zauważyć, że każdy znak zapytania ma odpowiadającą mu kropkę, i że % po %pt jest wstawiony dosłownie poprzez poprzedzenie go odwrotnym ukośnikiem. .sp ?n?f%f\ .?m(%T %i of %m)\ ..?e(END)\ ?x\-\ Next\e:\ %x..%t .sp To wypisuje nazwę pliku, jeśli jest to pierwsza zachęta w pliku, plus komunikat "file N of N", jeśli istnieje więcej niż jeden plik wejściowy. Następnie, jeśli jesteśmy na końcu pliku, wypisywany jest łańcuch "(END)" plus nazwa następnego pliku, jeśli istnieje. Na końcu obcinane są wszelkie końcowe spacje. Jest to zachęta domyślna. Dla odniesienia, poniżej podano wartości domyślne pozostałych dwóch zachęt (odpowiednio \-m i \-M). Każda podzielona jest tu na dwa wiersze, ale tylko dla czytelności. .nf .sp ?n?f%f\ .?m(%T\ %i\ of\ %m)\ ..?e(END)\ ?x\-\ Next\e:\ %x.: ?pB%pB\e%:byte\ %bB?s/%s...%t .sp ?f%f\ .?n?m(%T\ %i\ of\ %m)\ ..?ltlines\ %lt\-%lb?L/%L.\ : byte\ %bB?s/%s.\ .?e(END)\ ?x\-\ Next\e:\ %x.:?pB%pB\e%..%t .sp .fi A tu jest domyślny komunikat wypisywany przez polecenie =: .nf .sp ?f%f\ .?m(%T\ %i\ of\ %m)\ .?ltlines\ %lt\-%lb?L/%L.\ . byte\ %bB?s/%s.\ ?e(END)\ :?pB%pB\e%..%t .fi .PP Rozwijanie zachęt jest używane również do innego celu: jeśli zdefiniowano zmienną środowiskową LESSEDIT, używana jest ona jako polecenie do wykonania w momencie wywołania polecenia v. Łańcuch w LESSEDIT rozwijany jest tak samo jak łańcuch zachęty. Domyślna wartość LESSEDIT to: .nf .sp %E\ ?lm+%lm.\ %g .sp .fi Proszę zauważyć, że rozwijane jest to do nazwy edytora, plus znak + i numer wiersza, plus nazwa pliku w postaci chronionej przed powłoką. Jeśli edytor użytkownika nie akceptuje składni "+numer_wiersza", albo ma inne różnice w składni wywołania, można zmienić zmienną LESSEDIT żeby zmodyfikować zachowanie domyślne. . .SH BEZPIECZEŃSTWO Gdy zmienna środowiskowa LESSSECURE jest ustawiona na 1, \fBless\fP pracuje w trybie "bezpiecznym". W tym trybie następujące możliwości są wyłączone: .IP edit 10 polecenie edycji (v) .IP examine polecenie oglądania nowego pliku (:e) .IP glob metaznaki, takie jak *, w nazwach plików, .br i uzupełnianie nazwy pliku (TAB, \(haL) .IP history plik historii .IP lesskey używanie plików lesskey (\-k i \-\-lesskey\-src) .IP lessopen preprocesor wejścia (zmienna środowiskowa LESSOPEN) .IP logfile plik logów (s i \-o) .IP osc8 otwieranie odnośników OSC 8 (\(haO\(haO) .IP pipe polecenie potokowe (|) .IP shell polecenie powłoki shell i pshell (! i #) .IP stop zatrzymywanie \fBless\fP sygnałem SIGSTOP .IP tags używanie plików z tagami (\-t) .PP The LESSSECURE_ALLOW environment variable can be set to a comma\-separated list of names of features which are selectively enabled when LESSSECURE is set. Each feature name is the first word in each line in the above list. A feature name may be abbreviated as long as the abbreviation is unambiguous. For example, if .nh LESSSECURE=1 .hy i .nh LESSSECURE_ALLOW=hist,edit .hy were set, all of the above features would be disabled except for history files and the edit command. .PP Less can also be compiled to be permanently in "secure" mode. In that case, the LESSSECURE and LESSSECURE_ALLOW variables are ignored. . .SH "KOMPATYBILNOŚĆ Z MORE" Jeśli zmienna środowiskowa LESS_IS_MORE jest ustawiona na 1 lub gdy program jest wywołany z dowiązania nazwanego "more", \fBless\fP zachowuje się (niemal) w zgodności z opisem polecenia \fBmore\fP(1) z normy POSIX. W tym trybie, odmienne zachowanie programu less przejawia się w następujących okolicznościach: .PP Opcja \-e działa inaczej. Gdy opcja \-e nie jest ustawiona, \fBless\fP zachowuje się tak, jak gdyby ustawiona była opcja \-e. Gdy opcja \-e jest ustawiona, \fBless\fP zachowuje się tak, jak gdyby ustawiona była opcja \-E. .PP Opcja \-m działa inaczej. Gdy opcja \-m nie jest ustawiona, używana jest średnia zachęta i jest ona poprzedzona łańcuchem "\-\-More\-\-". Gdy opcja \-m jest ustawiona, używana jest krótka zachęta. .PP Opcja \-n działa jak opcja \-z. Zwykłe zachowanie opcji \-n jest w tym trybie niedostępne. .PP Parametr opcji \-p jest traktowany jak polecenie \fBless\fP, a nie wzorzec wyszukiwania. .PP Zmienna środowiskowa LESS jest ignorowana, a w jej miejscu stosowana jest zmienna środowiskowa MORE. . .SH "ZMIENNE ŚRODOWISKOWE" Zmienne środowiskowe mogą być określone albo w środowisku systemu, jak zwykle, albo w pliku \fBlesskey\fP(1). Jeśli zmienne środowiskowe zdefiniowano w więcej niż jednym miejscu, to zmienne zdefiniowane w lokalnym pliku lesskey mają priorytet nad zmiennymi ze środowiska systemu, które z kolei ma priorytet nad zmiennymi zdefiniowanymi w zdefiniowanymi w systemowym pliku lesskey. .IP COLUMNS Ustawia liczbę kolumn na ekranie. Ma priorytet na liczbą kolumn określoną przez zmienną TERM (jednak jeśli korzysta się z systemu okien obsługującego TIOCGWINSZ lub WIOCGETD, to pojęcie rozmiaru ekranu określone przez ten system jest nadrzędne w stosunku do zmiennych środowiskowych LINES i COLUMNS). .IP EDITOR Nazwa edytora (używanego dla polecenia v). .IP HOME Nazwa katalogu domowego użytkownika (używana do znalezienia pliku lesskey w systemach uniksowych i OS/2). .IP "HOMEDRIVE, HOMEPATH" Złożenie zmiennych środowiskowych HOMEDRIVE i HOMEPATH tworzy nazwę katalogu domowego użytkownika, jeśli nie zdefiniowano zmiennej HOME (tylko w wersji dla Windows). .IP INIT Nazwa katalogu inicjalizacji użytkownika (używana do znalezienia pliku lesskey w systemach OS/2). .IP LANG Język określający zestaw znaków. .IP LC_CTYPE Język określający zestaw znaków. .IP LESS Opcje które są przekazywane \fBless\fP automatycznie. .IP LESSANSIENDCHARS Znaki, które mogą kończyć sekwencje ANSI sterujące kolorem (domyślnie "m"). .IP LESSANSIMIDCHARS Znaki, które mogą pojawić się miedzy znakiem ESC, a znakiem końcowym w sekwencji ANSI sterującej kolorem (domyślnie "0123456789:;[?!"\(aq#%()*+\ .IP LESSBINFMT Format wyświetlania znaków niedrukowalnych i niesterujących. .IP LESSCHARDEF Określa zestaw znaków. .IP LESSCHARSET Wybiera predefiniowany zestaw znaków. .IP LESSCLOSE Wiersz poleceń wywołujący (opcjonalny) postprocesor wejścia. .IP LESSECHO Nazwa programu lessecho (domyślnie "lessecho"). Program lessecho używany jest do rozwijania metaznaków, takich jak * czy ?, w nazwach plików w systemach uniksowych. .IP LESSEDIT Prototypowy łańcuch dla edytora (używany dla polecenia v). Zob. omówienie w sekcji ZNAKI ZACHĘTY. .IP LESSGLOBALTAGS Nazwa polecenia wykorzystywanego przez opcję \-t do znalezienia tagów globalnych. Normalnie powinno to być ustawione na "global", jeśli system ma polecenie \fBglobal\fP(1). Jeśli nie jest ustawione, tagi globalne nie są używane. .IP LESSHISTFILE Nazwa pliku historii, używanego do pamiętania poleceń wyszukiwania i poleceń powłoki, pomiędzy wywołaniami \fBless\fP. Jeśli jest ustawiony na "\-" lub "/dev/null", plik historii nie jest używany. Wartość domyślna zależy od systemu operacyjnego, lecz wynosi zwykle: .RS .IP "Linux i Unix" "$XDG_STATE_HOME/lesshst" lub "$HOME/.local/state/lesshst" lub "$XDG_DATA_HOME/lesshst" lub "$HOME/.lesshst". .IP "Windows i MS\-DOS" "$HOME/_lesshst". .IP OS/2 "$HOME/lesshst.ini" lub "$INIT/lesshst.ini". .RE .IP LESSHISTSIZE Maksymalna liczba poleceń zachowywanych w pliku historii. Domyślnie: 100. .IP LESSKEYIN Nazwa domyślnego pliku \fIźródłowego lesskey\fP. .IP LESSKEY Nazwa domyślnego pliku \fIbinarnego lesskey\fP (nieużywane, jeśli istnieje "$LESSKEYIN"). .IP LESSKEY_CONTENT Wartość jest przetwarzana, jak gdyby była wartością opcji \-\-lesskey\-content. .IP LESSKEYIN_SYSTEM Nazwa domyślnego systemowego pliku \fIźródłowego lesskey\fP. .IP LESSKEY_SYSTEM Nazwa domyślnego systemowego pliku \fIbinarnego lesskey\fP (nieużywane, jeśli istnieje "$LESSKEYIN_SYSTEM"). .IP LESSMETACHARS Lista znaków uważanych za metaznaki przez powłokę. .IP LESSMETAESCAPE Przedrostek, który less doda przed każdym metaznakiem w poleceniach wysyłanych do powłoki. Jeśli LESSMETAESCAPE jest łańcuchem pustym, polecenia zawierające metaznaki nie będą przekazywane powłoce. .IP LESSOPEN Wiersz poleceń wywołujący (opcjonalny) preprocesor wejścia. .IP LESSSECURE Uruchamia less w trybie "bezpiecznym". Zob. omówienie w sekcji BEZPIECZEŃSTWO. .IP LESSSECURE_ALLOW Włącza poszczególne funkcje, które zwykle byłyby wyłączone przez LESSSECURE. Zobacz omówienie w sekcji BEZPIECZEŃSTWO. .IP LESSSEPARATOR Łańcuch do dołączenia do nazwy katalogu przy uzupełnianiu nazwy pliku. .IP LESSUTFBINFMT Format wyświetlania niedrukowalnych punktów kodowych Unikodu. .IP LESSUTFCHARDEF Przesłania typ podanych znaków Unikodu. .IP LESS_COLUMNS Ustawia liczbę kolumn na ekranie. W przeciwieństwie do zmiennej COLUMNS, ma pierwszeństwo nad systemowym wyobrażeniem o rozmiarze ekranu, tak więc może posłużyć do zajęcia przez \fBless\fP szerokości mniejszej niż pełna szerokość ekranu. Jeśli jest ustawiona na liczbę ujemną, ustawia liczbę kolumn na o tyle mniejszą od faktycznej szerokości ekranu. .IP LESS_LINES Ustawia liczbę wierszy na ekranie. W przeciwieństwie do zmiennej LINES, ma pierwszeństwo nad systemowym wyobrażeniem o rozmiarze ekranu, tak więc może posłużyć do zajęcia przez \fBless\fP wysokości mniejszej niż pełna wysokość ekranu. Jeśli jest ustawiona na liczbę ujemną, ustawia liczbę wierszy na o tyle mniejszą od faktycznej wysokości ekranu. Gdy jest ustawiona, \fBless\fP odświeża cały ekran przy każdym poleceniu ruchu, tak więc przewijanie może być wolniejsze. .IP LESS_DATA_DELAY Czas (w milisekundach), po jakim, po odczycie danych z wejścia, wyświetlony zostanie komunikat "Waiting for data" (oczekiwanie na dane). Domyślnie: 4000 (4 sekundy). .IP LESS_IS_MORE Emuluje polecenie \fBmore\fP(1). .IP LESS_OSC8_xxx Gdzie "xxx" jest schematem URI takim jak "http" lub "file"; ustawia program obsługujący OSC 8 z odnośnikami zawierających URI z danym schematem. .IP LESS_OSC8_ANY Ustawia program obsługujący OSC 8 z odnośnikami zawierających URI, gdy brak konkretnego programu obsługującego LESS_OSC8_xxx danego schematu "xxx". .IP LESS_TERMCAP_xx Gdzie "xx" są dwoma dowolnymi znakami; przesłania definicję możliwości terminala termcap dla zadanego "xx" .IP LESS_UNSUPPORT A space\-separated list of command line options. These options will be ignored (with no error message) if they appear on the command line or in the LESS environment variable. Options listed in LESS_UNSUPPORT can still be changed by the \- and \-\- commands. Each option in LESS_UNSUPPORT is a dash followed by a single character option letter, or two dashes followed by a long option name. .IP LINES Ustawia liczbę wierszy na ekranie. Ma priorytet nad liczbą wierszy określoną przez zmienną TERM (jednak jeśli korzysta się z systemu okien obsługującego TIOCGWINSZ lub WIOCGETD, to pojęcie rozmiaru ekranu określone przez ten system jest nadrzędne w stosunku do zmiennych środowiskowych LINES i COLUMNS). .IP MORE Opcje które są przekazywane \fBless\fP automatycznie, gdy program działa w trybie kompatybilności z \fBmore\fP. .IP PATH Ścieżka szukania użytkownika (używana do znalezienia pliku lesskey w systemach MS\-DOS, Windows i OS/2). .IP SHELL Powłoka używana przy wykonywaniu polecenia !\& oraz do rozwijania nazw plików. .IP TERM Typ terminala na którym uruchamiany jest \fBless\fP. .IP VISUAL Nazwa edytora (używanego dla polecenia v). .IP XDG_CONFIG_HOME Możliwe położenie pliku \fBlesskey\fP; zob. rozdział PRZYPISANIA KLAWISZY. .IP XDG_DATA_HOME Możliwe położenie pliku historii; zob. opis zmiennej środowiskowej LESSHISTFILE. .IP XDG_STATE_HOME Możliwe położenie pliku historii; zob. opis zmiennej środowiskowej LESSHISTFILE. . .SH "ZOBACZ TAKŻE" \fBlesskey\fP(1), \fBlessecho\fP(1) . .SH PRAWA AUTORSKIE Copyright (C) 1984\-2024 Mark Nudelman .PP less jest częścią projektu GNU i stanowi wolne oprogramowanie. Można go rozprowadzać dalej i/lub modyfikować na warunkach albo (1) Powszechnej Licencji Publicznej GNU, wydanej przez Fundację Wolnego Oprogramowania, albo (2) Licencji Less. Szczegóły dotyczące rozprowadzania znajdują się w pliku README pakietu dystrybucyjnego less. Wraz z less powinieneś otrzymać egzemplarz Powszechnej Licencji Publicznej GNU (GNU General Public License) \- zobacz plik COPYING. Jeśli nie \- napisz do Free Software Foundation, 59 Temple Place, Suite 330, Boston, MA 02111\-1307, USA. Powinieneś także otrzymać kopię Licencji Less \- zobacz plik LICENSE. .PP less rozpowszechniany jest z nadzieją, iż będzie użyteczny \- jednak BEZ JAKIEJKOLWIEK GWARANCJI, nawet domyślnej gwarancji PRZYDATNOŚCI HANDLOWEJ albo PRZYDATNOŚCI DO OKREŚLONYCH ZASTOSOWAŃ. W celu uzyskania bliższych informacji sięgnij do Powszechnej Licencji Publicznej GNU. . .SH AUTOR . Mark Nudelman .br Błędy należy zgłaszać pod adresem .nh https://github.com/gwsw/less/issues. .hy .br Więcej informacji można znaleźć na witrynie macierzystej programu less: .br .nh https://greenwoodsoftware.com/less. .hy .PP .SH TŁUMACZENIE Tłumaczenie niniejszej strony podręcznika: Gwidon S. Naskrent , Wojtek Kotwica i Michał Kułach . .PP Niniejsze tłumaczenie jest wolną dokumentacją. Bliższe informacje o warunkach licencji można uzyskać zapoznając się z .UR https://www.gnu.org/licenses/gpl-3.0.html GNU General Public License w wersji 3 .UE lub nowszej. Nie przyjmuje się ŻADNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI. .PP Błędy w tłumaczeniu strony podręcznika prosimy zgłaszać na adres listy dyskusyjnej .MT manpages-pl-list@lists.sourceforge.net .ME .