Scroll to navigation

ioctl_console(2) System Calls Manual ioctl_console(2)

NAZWA

ioctl_console - funkcje ioctl konsoli i konsoli wirtualnych

OPIS

Przedstawione poniżej operacje ioctl(2) są specyficzne dla Linuksa i są obsługiwane dla konsoli i konsoli wirtualnych. Operacje wymagają trzeciego parametru, nazywanego tu argp.

Pobranie stanu diod LED. argp wskazuje na zmienną typu char. Trzy najmniej znaczące bity *argp wskazują aktualny stan diod wg schematu:
LED_CAP 0x04 dioda caps lock
LED_NUM 0x02 dioda num lock
LED_SCR 0x01 dioda scroll lock
Ustawienie diod LED. Diody są ustawiane odpowiednio do wartości trzech najmniej znaczących bitów liczby całkowitej bez znaku, typu long, w argp. Jednakże jeśli ustawiony jest najbardziej znaczący bit, stan diod wraca do stanu normalnego: odzwierciedla stan funkcji klawiatury caps lock, num lock i scroll lock.

Przed Linuksem 1.1.54 diody odzwierciedlały jedynie stan znaczników klawiatury, a ioctl KDGETLED/KDSETLED zmieniały również stan tych znaczników. Od Linuksa 1.1.54 diody mogą wyświetlać dowolną informację, lecz standardowo wskazują stan znaczników klawiatury. Do zmiany znaczników klawiatury służą dwa następne wywołania funkcji ioctl.

Pobranie wartości znaczników klawiatury: CapsLock, NumLock, ScrollLock (znaczników, nie stanu diod). argp wskazuje na zmienną typu char, do której zostaną przepisane wartości znaczników. Najniższe trzy bity (maska 0x7) odzwierciedlają stan znaczników, a trzy najniższe bity następnego bajtu (maska 0x70) zawierają domyślne ustawienie znaczników. (Od Linuksa 1.1.54).
Ustawienie wartości znaczników klawiatury: CapsLock, NumLock, ScrollLock (znaczników, nie stanu diod). argp zawiera pożądany stan znaczników. Trzy najniższe bity (maska 0x7) zawierają stan znaczników, a trzy najniższe bity następnego bajtu (maska 0x70) zawierają domyślne ustawienie znaczników. (Od Linuksa 1.1.54).
Pobranie typu klawiatury. Przekazuje wartość KB_101, zdefiniowaną jako 0x02;
Dodanie portu we/wy jako poprawnego. Równoważne funkcji ioperm(arg,1,1).
Usunięcie portu we/wy z listy poprawnych portów. Równoważne funkcji ioperm(arg,1,0).
Włączenie dostępu do portów we/wy karty graficznej. Równoważne wywołaniu ioperm(0x3b4, 0x3df-0x3b4+1, 1).
Wyłączenie dostępu do portów we/wy karty graficznej. Równoważne wywołaniu ioperm(0x3b4, 0x3df-0x3b4+1, 0).
Włączenie trybu tekstowego/graficznego. argp jest liczbą całkowitą bez znaku zawierającą jedną z wartości:
KD_TEXT 0x00
KD_GRAPHICS 0x01
Pobranie informacji o ustawionym trybie: tekstowy/graficzny. argp wskazuje na zmienną int, której zostanie nadana jedna z wartości pokazanych wyżej dla KDSETMODE.
Wygenerowanie dźwięku o określonej długości. Niższe 16 bitów liczby całkowitej bez znaku, typu long, w argp, określa czas wyrażony w cyklach zegara, a wyższe 16 bitów podaje czas trwania w milisekundach. Jeśli czas trwania jest równy zeru, dźwięk zostaje wyłączony. Sterowanie jest przekazywane natychmiast. Na przykład, argp = (125<<16) + 0x637 określa dźwięk zwykle skojarzony ze znakiem Ctrl-G. (Od Linuksa 0.99pl1; nie działa w Linuksie 2.1.49-50).
Włączenie lub wyłączenie generowanie dźwięków. Niższe 16 bitów argp określa czas trwania w cyklach zegara (tzn. argp = 1193180/częstotliwość). Jeśli argp = 0 wówczas dźwięk zostaje wyłączony. W każdym z przypadków sterowanie jest przekazywane natychmiast.
Pobranie z jądra aktualnie obowiązującej mapy kolorów. argp wskazuje na 48-bajtową tablicę. (Od Linuksa 1.3.3).
Zmiana domyślnej mapy kolorów trybu tekstowego. argp wskazuje na 48-bajtową tablicę, która zawiera kolejno wartości Red, Green i Blue dla dostępnych 16 kolorów ekranu: 0 brak, 255 pełna intensywność. Domyślnymi kolorami są, w kolejności: czarny, ciemnoczerwony, ciemnozielony, brązowy, ciemnoniebieski, ciemnopurpurowy, ciemny niebieskozielony, jasnoszary, ciemnoszary, jasnoczerwony, jasnozielony, żółty, jasnoniebieski, jasnopurpurowy, jasny niebieskozielony i biały. (Od Linuksa 1.3.3).
Pobranie 256-znakowej czcionki ekranowej w rozszerzonym formacie. argp wskazuje na tablicę 8192 bajtów. Jeśli obecnie załadowana czcionka jest jedną z czcionek 512-bajtowych lub jeśli konsola nie jest w trybie tekstowym, funkcja zwraca kod błędu EINVAL.
Pobranie czcionki ekranowej i związanych z nią informacji. argp wskazuje na strukturę typu struct consolefontdesc (patrz PIO_FONTX). Przed wywołaniem funkcji, polu charcount powinna zostać nadana wartość równa maksymalnej liczbie znaków, jakie się zmieszczą w buforze wskazywanym przez chardata. Po zakończeniu, charcount i charheight są wypełniane odpowiednimi informacjami dotyczącymi aktualnie załadowanej czcionki, a tablica chardata zawiera informacje o foncie, o ile przekazana wartość charcount wskazywała wystarczającą ilość miejsca; w przeciwnym razie bufor nie jest modyfikowany, a zmiennej errno nadawana jest wartość ENOMEM. (Od Linuksa 1.3.1).
Ustawia 256-znakową czcionkę ekranową. Ładuje czcionkę do generatora znaków karty EGA/VGA. argp wskazuje na 8192-bajtową mapę z 32 bajtami na jeden znak. W przypadku czcionek 8xN (0 < N <= 32) wykorzystywane jest tylko pierwszych N bajtów. Ta procedura unieważnia jednocześnie odwzorowanie Unicode.
Ustawia czcionkę ekranową i związane z nią informacje na temat jej prezentacji. argp wskazuje na

struct consolefontdesc {


    unsigned short charcount;  /* znaków w czcionce


                                  (256 lub 512) */


    unsigned short charheight; /* wierszy skanowania


                                  w znaku (1-32) */


    char          *chardata;   /* dane czcionki w


                                  postaci rozszerzonej */
};

Jeśli jest to konieczne, ekran zostanie odpowiednio przeskalowany, a do odpowiednich procesów przesłany będzie sygnał SIGWINCH. Ta procedura unieważnia jednocześnie odwzorowanie Unicode. (Od Linuksa 1.3.1).
Inicjuje czcionkę ekranową, rozmiar i odwzorowanie Unicode do wartości ustawionych podczas startu sytemu. argp nie jest używany, lecz powinien mieć wartość NULL, aby zapewnić zgodność z przyszłymi wersjami Linuksa. (Od Linuksa 1.3.28).
Pobranie z jądra odwzorowania ekranu. argp wskazuje na obszar o rozmiarze E_TABSZ, który jest wypełniany danymi czcionki służącymi do wyświetlenia poszczególnych znaków. W przypadku gdy obecnie załadowana czcionka zawiera więcej niż 256 znaków, ta procedura najprawdopodobniej zwróci bezwartościowe informacje.
Pobranie z jądra pełnego odwzorowania Unicode. argp wskazuje na obszar o rozmiarze E_TABSZ*sizeof(unsigned short), który jest wypełniany kodami Unicode odpowiednimi dla poszczególnych znaków. Specjalny zestaw kodów Unicode, rozpoczynający się od U+F000, służy do reprezentacji odwzorowania "bezpośrednio na czcionkę" ("direct to font"). (Od Linuksa 1.3.1).
Załadowanie do jądra "definiowanej przez użytkownika" (czwartej) tabeli odwzorowującej bajty na symbole ekranu konsoli. argp wskazuje na obszar o rozmiarze E_TABSZ.
Załadowanie do jądra "definiowanej przez użytkownika" (czwartej) tabeli odwzorowującej bajty na kody Unicode, które są z kolei tłumaczone na symbole ekranowe zgodnie z aktualnie załadowaną tabelą odwzorowania Unicode-na-czcionkę. Do bezpośredniego odwzorowania na symbole ekranowe mogą być wykorzystywane specjalne kody Unicode rozpoczynające się od U+F000. (Od Linuksa 1.3.1).
Pobranie z jądra mapy odwzorowania Unicode-na-czcionkę. argp wskazuje na strukturę

struct unimapdesc {


    unsigned short  entry_ct;


    struct unipair *entries;
};

w której entries wskazuje na tablicę struktur

struct unipair {


    unsigned short unicode;


    unsigned short fontpos;
};

(Od Linuksa 1.1.92).
Załadowanie do jądra mapy odwzorowania Unicode-na-czcionkę. argp wskazuje na strukturę struct unimapdesc. (Od Linuksa 1.1.92).
Wyczyszczenie tabeli, jeśli możliwe proponuje algorytm z mieszaniem (hash). argp wskazuje na

struct unimapinit {


    unsigned short advised_hashsize;  /* 0 przy braku opinii */


    unsigned short advised_hashstep;  /* 0 przy braku opinii */


    unsigned short advised_hashlevel; /* 0 przy braku opinii */
};

(Od Linuksa 1.1.92).
Pobranie aktualnego stanu klawiatury. argp wskazuje na zmienną typu long, której zostanie nadana wartość równa jednej z poniższych stałych:
K_RAW 0x00 /* Tryb surowy (scancode) */
K_XLATE 0x01 /* Tłumaczy kody klawiszy za pomocą mapy klawiszy */
K_MEDIUMRAW 0x02 /* Tryb umiarkowanie surowy (scancode) */
K_UNICODE 0x03 /* Tryb unikodowy */
K_OFF 0x04 /* Tryb wyłączony; od Linuksa 2.6.39 */
Ustawienie aktualnego stanu klawiatury. argp wskazuje na zmienną typu long o wartości równej jednej ze stałych pokazanych dla KDGKBMODE.
Pobranie trybu obsługi klawisza meta. argp wskazuje na zmienną typu long, której zostanie nadana wartość równa jednej z poniższych stałych:
K_METABIT 0x03 ustawia najbardziej znaczący bit
K_ESCPREFIX 0x04 prefix ucieczki
Ustawienie trybu obsługi klawisza meta. argp wskazuje na zmienną typu long o wartości równej jednej z pokazanych wyżej stałych dla KDGKBMETA.
Pobranie jednej pozycji z tabeli translacji klawiszy (kod klawisza (keycode) na kod akcji). argp wskazuje na strukturę

struct kbentry {


    unsigned char  kb_table;


    unsigned char  kb_index;


    unsigned short kb_value;
};

której pierwsze dwa pola mają nadane wartości o następującym znaczeniu: kb_table określa rodzaj tabeli (0 <= kb_table < MAX_NR_KEYMAPS), a kb_index oznacza kod klawisza (keycode) (0 <= kb_index < NR_KEYS). Polu kb_value zostaje nadany odpowiedni kod akcji lub K_HOLE, jeśli nie ma takiego klawisza, albo K_NOSUCHMAP, jeśli kb_table jest niepoprawne.
Nadanie wartości jednej pozycji tabeli translacji. argp wskazuje na strukturę typu struct kbentry.
Pobranie łańcucha znaków przypisanego klawiszowi funkcyjnemu. argp wskazuje na strukturę

struct kbsentry {


    unsigned char kb_func;


    unsigned char kb_string[512];
};

Do kb_string przypisywany jest (zakończony znakiem NULL) łańcuch znaków, odpowiadający kodowi akcji kb_func-tego klawisza funkcyjnego.
Przypisuje klawiszowi funkcyjnemu łańcuch znaków. argp wskazuje na strukturę typu struct kbsentry.
Odczytanie tabeli akcentów jądra. argp wskazuje na strukturę

struct kbdiacrs {


    unsigned int   kb_cnt;


    struct kbdiacr kbdiacr[256];
};

gdzie kb_cnt oznacza liczbę pozycji w tablicy, z których każda jest strukturą

struct kbdiacr {


    unsigned char diacr;


    unsigned char base;


    unsigned char result;
};

Odczytanie pozycji z tabeli kodów klawiszy (scan code to keycode). argp wskazuje na strukturę

struct kbkeycode {


    unsigned int scancode;


    unsigned int keycode;
};

keycode otrzymuje wartość odpowiednią dla podanego scancode. (Tylko z zakresu 89 <= scancode <= 255. Dla 1 <= scancode <= 88, jest keycode==scancode.) (Od Linuksa 1.1.63).
Zapisanie pozycji w tabeli kodów klawiszy jądra. argp wskazuje na strukturę struct kbkeycode. (Od Linuksa 1.1.63).
Proces wywołujący tę funkcję wskazuje swą chęć do przyjęcia sygnału argp, generowanego przez wciśnięcie odpowiedniej kombinacji klawiszy. (1 <= argp <= NSIG). (Patrz spawn_console() w linux/drivers/char/keyboard.c.)
Przekazanie pierwszej dostępnej (ale nie otwartej) konsoli. argp wskazuje na zmienną typu int, której zostanie nadana wartość równa numerowi konsoli wirtualnej (1 <= *argp <= MAX_NR_CONSOLES).
Pobranie trybu aktywnej konsoli wirtualnej. argp wskazuje na strukturę

struct vt_mode {


    char  mode;    /* tryb konsoli wirtualnej */


    char  waitv;   /* jeśli ustawione, czeka przy zapisie


                      jeśli konsola wirt. nie jest aktywna */


    short relsig;  /* sygnał w przypadku zwolnienia op. */


    short acqsig;  /* sygnał w przypadku uzyskania */


    short frsig;   /* niewykorzystane (równe 0) */
};

w której przekazywany jest tryb pracy bieżącej konsoli wirtualnej. mode może przyjmować następujące wartości:
VT_AUTO automatyczne przełączanie vt
VT_PROCESS przełączanie kontrolowane przez procesy
VT_ACKACQ potwierdzanie przełączenia
Ustawienie trybu aktywnej konsoli wirtualnej. argp wskazuje na strukturę struct vt_mode.
Pobranie globalnych informacji o stanie konsoli wirtualnej. argp wskazuje na strukturę

struct vt_stat {


    unsigned short v_active;  /* aktywna konsola wirtualna */


    unsigned short v_signal;  /* sygnał do wysłania */


    unsigned short v_state;   /* maska bitowa konsoli wirt. */
};
struct vt_stat {


    ushort v_active;  /* aktywna konsola wirtualna */


    ushort v_signal;  /* sygnał do wysłania */


    ushort v_state;   /* maska bitowa konsoli wirt. */
};

Dla każdej aktualnie używanej konsoli ustawiany jest odpowiedni bit w polu v_state. (Od Linuksa 1.0 do Linuksa 1.1.92).
Zwolnienie ekranu.
Przełączenie na konsolę argp (1 <= argp <= MAX_NR_CONSOLES).
Oczekiwanie na aktywację konsoli wirtualnej argp.
Zwolnienie pamięci przydzielonej dla konsoli wirtualnej argp. (Od Linuksa 1.1.54).
Zmiana wyobrażenia jądra o rozmiarach ekranu. argp wskazuje na strukturę

struct vt_sizes {


    unsigned short v_rows;       /* liczba wierszy */


    unsigned short v_cols;       /* liczba kolumn */


    unsigned short v_scrollsize; /* już nieużywane */
};

Należy pamiętać, że nie zmienia to trybu karty graficznej. Patrz resizecons(8). (Od Linuksa 1.1.54).
Zmiana wyobrażenia jądra o różnych parametrach ekranu. argp wskazuje na strukturę

struct vt_consize {


    unsigned short v_rows;  /* liczba wierszy */


    unsigned short v_cols;  /* liczba kolumn */


    unsigned short v_vlin;  /* liczba wierszy pikseli


                               na ekranie */


    unsigned short v_clin;  /* liczba wierszy pikseli


                               na znak */


    unsigned short v_vcol;  /* liczba kolumn pikseli


                               na ekranie */


    unsigned short v_ccol;  /* liczba kolumn pikseli


                               na znak */
};

Każdy z parametrów może mieć wartość zerową, co oznacza "nie zmieniać", lecz jeśli jednocześnie zmienianych jest kilka parametrów, muszą one być ze sobą zgodne. Należy pamiętać, że nie zmienia to trybu karty graficznej. Patrz resizecons(8). (Od Linuksa 1.3.3).

Działanie poniższych funkcji ioctl jest zależne od wartości pierwszego bajtu struktury wskazywanej przez argp, tutaj oznaczanego jako subcode. Mogą z nich korzystać jedynie administrator i właściciel bieżącego terminala. Symboliczne subkody subcode są dostępne w <linux/tiocl.h> od Linuksa 2.5.71.

Zrzut ekranu. Zniknęło w Linuksie 1.1.92. (W Linuksie 1.1.92 i późniejszych, należy zamiast tego czytać z /dev/vcsN lub /dev/vcsaN).
Pobranie informacji o zadaniu. Zniknęło w Linuksie 1.1.92.
Ustawienie zaznaczenia. argp wskazuje na strukturę

struct {


    char  subcode;


    short xs, ys, xe, ye;


    short sel_mode;
};

xs i ys oznaczają początkową kolumnę i wiersz. xe i ye oznaczają końcową kolumnę i wiersz. (Górny lewy róg ma współrzędne wiersz=kolumna=1). sel_mode jest równe 0 w przypadku zaznaczania znak po znaku, 1 - słowo po słowie, lub 2 - wiersz po wierszu. Zaznaczone znaki ekranowe są podświetlone i zachowane w buforze jądra.
Od Linuksa 6.7, użycie tego subkodu wymaga przywileju CAP_SYS_ADMIN (ang. capability).
Wstawienie zaznaczenia. Znaki znajdujące się w buforze zaznaczenia są zapisywane do fd.
Od Linuksa 6.7, użycie tego subkodu wymaga przywileju CAP_SYS_ADMIN (ang. capability).
Wyłączenie wygaszenia ekranu.
Wypełnienie 256-bitowej tablicy definiującej znaki w "słowie" dla zaznaczania "słowo-po-słowie". (Od Linuksa 1.1.32).
Od Linuksa 6.7, użycie tego subkodu wymaga przywileju CAP_SYS_ADMIN (ang. capability).
argp wskazuje na zmienną typu char, której nadawana jest wartość zmiennej jądra shift_state. (Od Linuksa 1.1.32).
argp wskazuje na zmienną typu char, której nadawana jest wartość zmiennej jądra report_mouse. (Od Linuksa 1.1.33).
Zrzucenie informacji o szerokości i wysokości ekranu, pozycji kursora i wszystkich parach znak-atrybuty. (Tylko od Linuksa 1.1.67 do Linuksa 1.1.91. Począwszy od Linuksa 1.1.92 można przeczytać wszystkie te informacje z /dev/vcsa*).
Odtworzenie rozmiaru ekranu, położenia kursora i wszystkich par znak-atrybut. (Tylko od Linuksa 1.1.67 do Linuksa 1.1.91. Począwszy od Linuksa 1.1.92, można to wykonać przez zapis do /dev/vcsa*).
Obsługuje funkcję oszczędzania energii (Power Saving) monitorów nowej generacji. Tryb wygaszania ekranu VESA przyjmuje wartość argp[1], co powoduje sterowanie wygaszaniem ekranu w sposób następujący:
0
Wygaszanie ekranu jest wyłączone.
1
Aktualne zawartości rejestrów karty graficznej zostają zachowane, następnie sterownik zostaje zaprogramowany tak, aby wyłączył impulsy synchronizacji pionowej. Powoduje to przestawienie monitora w tryb oczekiwania (standby). Jeśli monitor posiada licznik czasowy Off_Mode, wtedy może ewentualnie sam wyłączyć zasilanie.
2
Zostają zachowane aktualne ustawienia, następnie wyłączane są zarówno impulsy synchronizacji zarówno pionowej, jak i poziomej. Powoduje to wyłączenie monitora (tryb "off"). Opcję tę należy wybrać jeśli monitor nie posiada licznika czasowego Off_Mode lub jeśli chcemy aby monitor wyłączył się natychmiast. (Ostrzeżenie: Częste wyłączanie zasilania może uszkodzić monitor). (Od Linuksa 1.1.76).
Zmienia cel komunikatów jądra ("konsolę"): domyślnie, oraz przy ustawieniu na wartość 0, komunikaty są wypisywane do aktualnie aktywnego terminala wirtualnego (VT). Docelowy VT jest pojedynczym bajtem, po którym następuje subcode. (Od Linuksa 2.5.36).
Zwraca aktualną liczbę terminali wirtualnych w tle. (Od Linuksa 2.5.36).
Przewija pierwszoplanowy terminal wirtualny o określoną w lines liczbę wierszy w dół lub o pół ekranu, jeśli wartość ta wynosi 0. lines jest to *(((int32_t *)&subcode) + 1). (Od Linuksa 2.5.67).
Wymazuje pierwszoplanowy terminal wirtualny, ignorując "szturchanie" (pisanie tekstu): może być on przywrócony jedynie wprost (przełączając terminale, przechodząc do trybu tekstowego itp.). (Od Linuksa 2.5.71).
Zwraca aktualną liczbę wymazanych terminali wirtualnych, 0 jeśli takich brak. (Od Linuksa 2.5.71).
Nigdy nieużywane.
Zwraca cel komunikatów jądra. (Od Linuksa 2.6.17).

WARTOŚĆ ZWRACANA

Funkcja zwraca 0, jeżeli zakończy się pomyślnie (chyba że zaznaczono inaczej). Jeśli wystąpi błąd zwraca -1 i ustawia errno wskazując błąd.

BŁĘDY

Deskryptor pliku jest nieprawidłowy.
Deskryptor pliku lub argp jest niepoprawny.
Deskryptor pliku nie jest skojarzony ze specjalnym urządzeniem znakowym lub podana operacja nie ma do niego zastosowania.
Niewystarczające uprawnienia.

UWAGI

Ostrzeżenie: Nie należy traktować tej strony podręcznika jak dokumentacji funkcji ioctl konsoli Linuksa. Strona jest przeznaczona dla ciekawskich jako alternatywa wobec czytania źródeł jądra. Funkcje ioctl są nieudokumentowanymi funkcjami wewnętrznymi Linuksa, które mogą ulec zmianie bez ostrzeżenia (i rzeczywiście, ten dokument odzwierciedla w sposób mniej lub bardziej dokładny sytuację dla jądra w wersji 1.1.94; istnieje wiele mniej i bardziej znaczących różnic w stosunku do poprzednich wersji).

Bardzo często wywołania funkcji ioctl są wprowadzane w celu komunikacji pomiędzy jądrem i szczególnymi, dobrze znanymi programami (fdisk, hdparm, setserial, tunelp, loadkeys, selection, setfont itd.) i ich zachowanie zostanie zmienione, kiedy będzie tego wymagał któryś z tych programów.

Programy korzystające z tych wywołań ioctl nie będą przenośne na inne systemy Unix, nie będą działać poprawnie ze starszymi wersjami jądra Linuksa, ani nie będą współpracować z przyszłymi wersjami jądra.

Należy korzystać z funkcji zgodnych z POSIX.

ZOBACZ TAKŻE

dumpkeys(1), kbd_mode(1), loadkeys(1), mknod(1), setleds(1), setmetamode(1), execve(2), fcntl(2), ioctl_tty(2), ioperm(2), termios(3), console_codes(4), mt(4), sd(4), tty(4), ttyS(4), vcs(4), vcsa(4), charsets(7), mapscrn(8), resizecons(8), setfont(8)

/usr/include/linux/kd.h, /usr/include/linux/vt.h

TŁUMACZENIE

Autorami polskiego tłumaczenia niniejszej strony podręcznika są: Piotr Pogorzelski <piotr.pogorzelski@ippt.gov.pl>, Andrzej Krzysztofowicz <ankry@green.mf.pg.gda.pl> i Michał Kułach <michal.kulach@gmail.com>

Niniejsze tłumaczenie jest wolną dokumentacją. Bliższe informacje o warunkach licencji można uzyskać zapoznając się z GNU General Public License w wersji 3 lub nowszej. Nie przyjmuje się ŻADNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI.

Błędy w tłumaczeniu strony podręcznika prosimy zgłaszać na adres listy dyskusyjnej manpages-pl-list@lists.sourceforge.net.

2 maja 2024 r. Linux man-pages 6.8